Trong bóng tối mịt mờ chốn lao tù, dường như sự sống đã chấm dứt hẳn, bởi lạnh giá, bởi cô độc. Vậy mà, giữa những âm thanh khô khốc, chói tai của tiếng xiềng xích, vẫn vang lên nhịp tim thổn thức, rạo rực của một hồn thơ trẻ tha thiết yêu đời, yêu người. Tố Hữu, bằng cảm xúc chân thật của mình, đã cất lên tiếng nói tâm tình tha thiết của người chiến sĩ cộng sản suốt đời chiến đấu cho lí tưởng và tâm hồn khát khao tự do đến cháy bỏng trong bài thơ “Khi con tu hú”. Nhan đề bài thơ là một sự diễn đạt chưa trọn ý một cách kì lạ. Kì lạ bởi chính chỗ chưa trọn vẹn đó đã mở ra bao nhiêu liên tưởng. Giờ đây, người ta không còn thấy bóng dáng cô đơn, nặng nề của người tù Tố Hữu mà chỉ nghe tiếng lòng nhà thơ đang rộn ràng, ngân vang khi đón nhận lấy tiếng chim tu hú từ xa rộn về. Tu hú gọi bầy là âm thanh hết sức quen thuộc ở chốn làng quê Việt Nam, báo hiệu cho sự chuyển mình của sự sống – mùa hè về. Lúc này, khi con tu hú gọi bầy, trong hoàn cảnh tách biệt với cuộc sống bên ngoài, người chiến sĩ cách mạng càng cảm thấy ngột ngạt hơn, tù túng hơn, vì vậy mà càng thêm khát khao cháy bỏng hướng đến cuộc sống tự do tươi đẹp bên ngoài:

 Bức tranh ngày hè được khắc họa vô cùng sinh động qua lời thơ của Tố Hữu trong Khi con tu hú. Nó hiện lên sinh động, rộn rã trước hết với âm thanh tiếng tu hú gọi bầy. Thi nhân dường như còn lắng tai nghe được cả tiếng vẻ râm ran, tiếng sáo diều trên tầng không xa xôi. Bản nhạc ngày hè được tấu lên bởi những âm điệu náo nức vô cùng. Tô điểm là màu sắc của lúa, của bắp, của bầu trời. Tất cả đều rực rỡ, vui tươi. Đó là màu vàng của lúa chín, là màu vàng của bắp, là nắng hồng, là bầu trời xanh.  vụ chín vàng rực. Thi nhân vận dung mọi giác quan để tận hưởng ngày hè trong niềm say mê ngập tràn. Ông cảm nhận được cái "ngọt dần” của trái cây và nhìn ngắm được cả không gian bao la. Hình ảnh "đôi con diều sáo lộn nhào từng không" gợi tả về một sự cao, xa và khoáng đạt của thiên nhiên, đất trời. TÌnh yêu cuộc sống của thiên nhiên được gửi gám thiết tha vô cùng! Nhưng điều diệu kì là nhà thơ của chúng ta đã cảm nhận ngày hè trong sự tưởng tượng bởi ông đang trong cảnh lao tù, trong bốn bức tường chật hẹp tù túng. Nhưng quả thực, ngày hè vui tươi ngoài kia là tiếng gọi của tự do mà người tù cách mạng hướng đến với tình yêu thiên nhiên ,đất nước!