"Quốc âm thi tập" của Nguyễn Trãi là một bầu không gian lưu trữ tình đặc sắc. Nó phong phú về cảnh và tình mà bài số bốn mươi ba trong chùm "Bảo kính cảnh giới" chứa đựng những nét độc đáo, thấp thoáng niềm tâm sự của tác giả. Bài thơ này có người đặt tên là "Cảnh mùa hè".

Câu thơ đầu tiên, ta đọc lên thoáng qua sao có vẻ an nhàn, êm đềm thanh thoát đến thế:

"Rồi hóng mát thuở ngày trường".

Nguyễn Trãi kia! Ông đang ngồi dưới bóng cây nhàn nhã như hóng mát thật sự. Việc quân, việc nước chắc đã xong xuôi, ông mới trở về với cuộc sống đơn sơ, giản dị, mộc mạc mà chan hòa, gần gũi với thiên nhiên. Một số sách dịch là "Rỗi, hóng mát thuở ngày trường". Nhưng "rỗi" hay "rồi" cũng đều gây sự chú ý cho người đọc. Rảnh rỗi, sự việc đều xong xuôi, đã qua rồi. "Ngày trường" lại làm tăng sự chú ý. Cả câu thơ không còn đơn giản là hình ảnh của Nguyễn Trãi ngồi hóng mát mà nó lại toát lên nỗi niềm, tâm sự của tác giả "Nhàn rỗi ta hóng mát cả một ngày dài". Một xã hội đã bị suy yếu, nguyện vọng, ý chí của tác giả đã bị vùi lấp, không còn gì nữa, ông đành phải rời bỏ, từ quan để về ở ẩn, phải đành "hóng mát" cả ngày trường để vơi đi một tâm sự, một gánh nặng đang đè lên vai mình. Cả câu thơ thấp thoáng một tâm sự thầm kín, không còn là sự nhẹ nhàng thanh thản nữa.

Cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè có dàn ý

Về với thiên nhiên, ông lại có cơ hội gần gũi với thiên nhiên hơn. Ông vui thú, say mê với vẻ đẹp của thiên nhiên.

"Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương"

Cảnh mùa hè qua tâm hồn, tình cảm của ông, thiên nhiên bừng bừng sức sống. Cây hòe lớn lên nhanh, tán nó càng lớn dần lên có thể như một tấm trướng rộng căng ra giữa trời với cành lá xanh tươi. Những cây thạch lựu còn phun thức đỏ, ao sen tỏa hương, màu hồng của những cành, hoa điểm tô sắc thắm. Qua lăng kính của Nguyễn Trãi: sức sống vẫn bừng bừng, tràn đầy, cuộc đời là một vườn hoa, một khu vườn thiên nhiên muôn màu muôn vẻ. Cảnh vật như cổ tích có lẽ bởi nó được nhìn bằng con mắt của một thi sĩ đa cảm, giàu lòng ham sống với đời...

Qua cảnh mùa hè, tình cảm của Nguyễn Trãi cũng thể hiện một cách sâu sắc:

"Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương".

"Chợ" là hình ảnh của sự thái bình trong tâm thức của người Việt. Chợ đông vui thì nước thái bình, thịnh trị, dân giàu đủ ấm no; chợ tan rã thì dễ gợi hình ảnh đất nước có biến có loạn, có giặc giã, có chiến tranh, đao binh... lại thêm tiếng ve kêu lúc chiều tà gợi lên cuộc sống nơi thôn dã. Chính những màu sắc nơi thôn dã này làm cho tình cảm ông thêm đậm đà sâu sắc và gợi lại ý tưởng mà ông đang đeo đuổi:

"Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương".

"Dân giàu đủ", cuộc sống của người dân ngày càng ấm no, hạnh phúc là điều mà Nguyễn Trãi từng canh cánh và mong ước. Ở đây, ông đề cập đến Ngu cầm vì thời vua Nghiêu, vua Thuấn nổi tiếng là thái bình thịnh trị. Vua Thuấn có một khúc đàn "Nam Phong" gảy lên để ca ngợi nhân gian giàu đủ, sản xuất ra nhiều thóc lúa ngô khoai. Cho nên, tác giả muốn có một tiếng đàn của vua Thuấn lồng vào đời sống nhân dân để ca ngợi cuộc sống của nhân dân ấm no, vui tươi, tràn đầy âm thanh hạnh phúc. Những mơ ước ấy chứng tỏ Nguyễn Trãi là nhà thơ vĩ đại có một tấm lòng nhân đạo cao cả. Ông luôn nghĩ đến cuộc sống của nhân dân, chăm lo đến cuộc sống của họ. Đó là ước mơ vĩ đại. Có thể nói: dù triều đình có thể xua đuổi Nguyễn Trãi nhưng ông vẫn sống lạc quan yêu đời, mong sao cho ước vọng lí tưởng của mình được thực hiện để nhân dân có một cuộc sống ấm no.

Bài thơ này đã làm rõ nỗi niềm tâm sự của Nguyễn Trãi trong thời gian ở Côn Sơn với tấm lòng yêu nước thương dân vẫn ngày đêm "cuồn cuộn nước triều Đông". Ông yêu thiên nhiên cây cỏ say đắm. Và có lẽ chính thiên nhiên đã cứu Nguyễn Trãi thoát khỏi những phút giây bi quan của cuộc đời mình. Dù sống với cuộc sống thiên nhiên nhưng Ức Trai vẫn canh cánh "một tấc lòng ưu ái cũ". Nguyễn Trãi vẫn không quên lí tưởng nhân dân, lí tưởng nhân nghĩa, lí tưởng mong cho thôn cùng xóm vắng không có một tiếng oán than, đau sầu.

Sau khi đã tìm hiểu xong nội dung trên, các em có thể đi vào Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Cảnh ngày hènhằm củng cố kiến thức của mình về những nội dung văn học này.

Những bài văn phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học sẽ giúp cho các em học sinh có cơ hội được bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc, tình cảm của mình đối với cái hay, cái đẹp của nội dung và nghệ thuật tác phẩm. Vậy em có thể chia sẻ những cảm nhận bài Từ ấy của nhà thơ Tố Hữu để giúp người đọc hiểu hơn về nội dung tư tưởng bài thơ. Ngoài ra, em cũng có thể tham khảo thêm một số cách viết mẫucảm nhận bài Quê hương của Tế Hanh (chương trình Ngữ văn 8) hay cảm nhận bài Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử (chương trình Ngữ văn 11) để hiểu hơn về cách làm dạng văn biểu cảm tác phẩm văn học này.

#hackerpro1733X

Nhàn là sự thảnh thơi, không vướng bận nhưng không đồng nghĩa với lười hay trốn tránh công việc và trách nhiệm, Nhàn là tìm thấy sự thoải mái, ung dung tự tại trong tâm hồn. Nguyễn Trãi trong lúc Nhàn vẫn quay trở về với “tấm lòng ưu ái cũ”: dân giàu đủ khắp đòi phương. Chỉ có điều đó mới làm ông thoải mái nhất. Nguyễn Bỉnh Khiêm lấy Nhàn để phủ nhận con đường công danh, thực chất là hư danh trong chốn lao xao. Thế nên, ông quay lưng lại với hư danh để tìm thấy sự thanh thản chứ chưa hẳn đã quay lưng lại với trách nhiệm.

Giữa cái nhàn của một nhà Nho chính thống (đó là giây phút tự thưởng hiếm hoi trong cuộc đời) và cái nhàn của một ẩn sĩ (đó là cuộc sống thường nhật, ung dung tự tại không lệ thuộc vào vật chất, sống ngoài thời gian, không gian xã hội, chỉ thuận theo thời gian tự nhiên, thời gian của mùa) rõ ràng có một khoảng cách nhất định, tuy biểu hiện giống nhau nhưng bản chất lại khác nhau.

Nguyễn Trãi chưa bao giờ bứt mình ra khỏi cuộc đời để tìm kiếm sự thoát tục. Dù lui về ở ẩn nhưng trong trái tim ông vẫn canh cánh việc nước. Ông chỉ thấy nhà trong giây phút nhàn rỗi với tâm thế của một người nghệ sĩ, tinh tế, trẻ trung và đầy sức sống, tạm thời gạt bỏ công việc để thưởng thức cuộc sống yên bình, ung dung, tự tại. Trái lại, Nguyễn Bỉnh Khiêm với hoàn cảnh hoàn toàn khác đã có cơ hội thực hiện lối sống nhàn. Trong cuộc sống Nhàn thường nhật ấy, ông hiện lên là một con người triết lý, trí tuệ, thâm trầm và sâu sắc.

Trong cái nhìn về thế giới xung quanh, ở Nguyễn Trãi, ta luôn nhận thấy, thiên nhiên được nhìn ở thời kì sinh sôi nảy nở với vẻ đẹp hoang sơ, hồn nhiên nhất. Rất nhiều cảm giác, cảm nhận về thiên nhiên được thể hiện trực tiếp trong bài. Thơ Nguyễn Trãi rất say, đậm chất nghệ sĩ. Ở Nguyễn Bỉnh Khiêm, thiên nhiên và cảm nhận về nó xuất hiện ít. Thiên nhiên chủ yếu mang tính triết lí, là phương tiện để nhà thơ thể hiện suy ngẫm, quan niệm về nhân sinh. Thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm tỉnh táo một màu sắc triết gia.

Trong tâm thế trữ tình, Nguyễn Bỉnh Khiêm hoàn toàn nhàn dật với cái cười ngạo nghễ của một nhà Nho ẩn sĩ, nắm chắc trong tay chân giá trị của cuộc sống nên luôn nhận rõ đâu là thực đâu là hư. Tự nhận mình dại mà kì thực là bộc lộ sự khôn ngoan coi thương mọi vinh hoa hư ảo, vượt thoát cái trần tục hằng thường. Còn Nguyễn Trãi: nhàn mà hóa ra không nhàn. Hai câu cuối bộc lộ tấm lòng ưu tư, luôn hướng đến dân, đến nước.

Chính sự khác biệt trong tâm thế giữa hai nhà nho đều đang ở ẩn này đã khắc sâu thêm vẻ đẹp riêng của mỗi người. Nếu Nguyễn Bỉnh Khiêm hay ở tài trí, khí chất, bản lĩnh hơn đời, hơn người thì Nguyễn Trãi lại mang tâm hồn giàu chất nghệ sĩ, tấm lòng cận nhân tình bình dị mà cũng thật vĩ đại.

Trong lựa chọn hình thức nghệ thuật, ở mỗi nhà thơ cũng khác. Nguyễn Bỉnh Khiêm vận dụng thất ngôn bát cú Đường luật lời lẽ giản dị, tự nhiên mà ý vị, bộc lộ sự trưởng thành của ngôn ngữ thơ Nôm. Nguyễn Trãi với thất ngôn bát cú Đường luật có chen lục ngôn thể hiện cá tính sáng tạo độc đáo, sự phóng túng ở một nghệ sĩ tài hoa, không bị câu thúc vào niêm luật có sẵn.

Trong lựa chọn và khắc họa thi ảnh, thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm đa phần là hình ảnh ước lệ, tượng trưng, dùng điển cố, điển tích để bộc lộ quan niệm sống nhàn cổ điển của các triết gia xưa. Thơ Nguyễn Trãi, hình ảnh giàu tính tạo hình, cảm giác nhờ dùng nhiều động từ, tính từ gợi tả, thể hiện cái nhìn cận nhân tình, gắn bó với cuộc sống và một tâm hồn nghệ sĩ đa cẩm, tinh nhạy, luôn mở hồn đón lấy vang động cuộc đời.