Nếu nhắc đến chiến tranh, nhiều người sẽ nói đến đau thương, mất mát và chết chóc. Tôi đã từng đọc được trong tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh lời nhận xét: “Chiến tranh là cõi không nhà”. Thật vậy, khi một cuộc chiến tranh xảy ra, đã kéo theo biết bao nhiêu hậu quả.

Nếu muốn hiểu rõ ràng chiến tranh là gì như những nhà nghiên cứu, có lẽ sẽ rất khó. Nhưng nếu hiểu một cách đơn giản, chiến tranh là một hiện tượng xã hội mang tính lịch sử. Đó là hoạt động đấu tranh giữa các nước, các giai cấp, các lực lượng chính trị có xung đột về lợi ích, địa vị đối lập nhau. Các lợi ích đó có thể trên lĩnh vực kinh tế hay chính trị. Một cuộc chiến tranh diễn ra có thể dẫn đến một cuộc chiến về quân sự như hai cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất (1914 - 1918) và Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 -1945) hoặc phi quân sư như cuộc Chiến tranh lạnh giữa hai nước Mỹ và Liên Xô. Vậy do đâu mà một cuộc chiến tranh nổ ra? Theo các nhà nghiên cứu về chiến tranh, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến chiến tranh, nhưng có một nguyên nhân chính đó là do sự xung đột, tranh chấp về quyền lợi kinh tế hoặc chính trị giữa các quốc gia, dân tộc. Trước khi chiến tranh xảy ra, nhân loại đã phải hứng chịu một xã hội với đầy rẫy những bất công, mục nát. Chỉ khi mọi thứ đã vượt quá giới hạn mới có một sự kiện nào đó là ngòi nổ cho cuộc chiến tranh ấy thực sự bắt đầu.

Khi đọc “Nỗi buồn chiến tranh”, tuy chưa thể hiểu hết được về ý nghĩa của đằng sau câu chuyện nhưng điều hấp dẫn tôi nhất cũng là ám ảnh nhất là cách nhà văn miêu tả những đau thương mất mát của cuộc chiến tranh này. Chính những người lính tham gia cuộc chiến, sau khi chiến thắng trở về, bên trong con người họ là cả những ám ảnh về cái chết của những người đồng đội, là sự mặc cảm khi không thể trở lại cuộc sống như trước chiến tranh. Những cái chết của những người đồng đội của nhân vật Kiên được miêu tả đầy ám ảnh. Nhưng nó không chỉ được miêu tả ở trong sách, vì ở ngoài đời thật điều đó thực sự tồn tại. Nếu có dịp đến thăm Côn Đảo, có lẽ bạn sẽ thấy lạnh người khi được các hướng dẫn viên du lịch nhắc nhở rằng hãy bước đi nhẹ nhàng thôi vì dưới chân của chúng ta là xương cốt của những chiến sĩ đã yên nghỉ.