Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ "Tôi yêu em" sáng tác năm 1829, được khơi nguồn từ mối tình của nhà thơ với A.Ô-lê-nhi-a, người mà mùa hè năm 1829 Puskin cầu hôn nhưng không được chấp nhận. Bài thơ ra đời như chuyện tình đơn phương thu nhỏ của tác giả và cô nàng Ô-lê-nhia xinh đẹp - con gái Chủ tịch Viện Hàn lâm nghệ thuật Nga.

- Chủ đề bài thơ: Tôn vinh phẩm giá con người: biết yêu say đắm, yêu hết mình nhưng cũng rất chân thành, đằm thắm; biết nhận tất cả đau khổ về mình, có lí trí sáng suốt, tỉnh táo để kìm nén tình cảm - nhất là tình yêu đơn phương.

- Giá trị nội dung: Bài thơ thấm đượm nỗi buồn của mối tình vô vọng, nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha.

- Giá trị nghệ thuật: Nghệ thuật điệp từ "tôi yêu em", "yêu"; nhịp thơ khi ngập ngừng sâu lắng diễn tả đau đớn thổn thức trong trái tim thi sĩ, khi mãnh liệt trào dâng trong cảm xúc yêu đương nồng cháy; lời giãi bày thể hiện qua ngôn từ giản dị mà tinh tế.

- Bố cục:

+ Phần 1 (4 câu thơ đầu): những mâu thuẫn giằng xé trong tâm hồn nhà thơ

+ Phần 2 (2 câu thơ tiếp): khổ đau và tuyệt vọng của nhân vật trữ tình

+ Phần 3 (2 câu thơ còn lại): sự cao thượng, chân thành trong tình yêu ĩ

Nhắc tới truyện ngắn xuất sắc Con đầm pích không thể nào không nhắc tới “ mặt trời của thi ca Nga” Puskin. Puskin là thiên tài văn học của nền nghệ thuật thế giới nói chung và của nước Nga nói riêng. Tài năng của ông được thể hiện ở nhiều thể loại: thơ trữ tình, tiểu thuyết viết bằng thơ, trường ca, truyện ngắn và còn có nhiều vở kịch nổi tiếng. Nhưng Puskin trước hết là nhà thơ. Thơ ông phong phú, đa dạng, ngòi bút tinh tế khi viết về cuộc sống với muôn màu, muôn vẻ, đặc biệt là về tình yêu. Tôi yêu em là một trong những bài thơ tình hay nhất của Puskin, được ví như “ viên ngọc vô giá trong kho tàng thi ca Nga” .

Bài thơ là câu chuyện về mối tình có thực của nhà thơ nên hết sức chân thực, gần gũi. Khi còn sống ở Pêtecbua, Puskin thường lui tới nhà vị Chủ tịch Viện hàn lâm nghệ thuật Nga để gặp gỡ những người làm nghệ thuật, và cũng vì một thiếu nữ đẹp tên là Olênhia, con gái vị chủ nhà. Năm 1828, nhà thơ ngỏ lời cầu hôn nhưng không được nhận lời. Đến năm 1829 bài thơ được ra đời kể về mối tình này.

Bài thơ dường như được bắt đầu, xuyên suốt và nối mạch bởi “ tôi yêu em”.

“Tôi yêu em” là tiếng người con trai bộc lộ khi yêu. Khi người ta yêu chẳng dễ dàng để nói lên tiếng ấy và chịu trách nhiệm với nó. Yêu chính là rung động của trái tim. Người ta cho dù cố cắt nghĩa thế nào cũng chẳng thể nào định nghĩa được tình yêu. Nếu như “ anh yêu em” là sự gần gũi giữa hai con người cùng nhịp đập thì “ tôi yêu em” lại là một tình yêu trân trọng, xa cách hơn, trang trọng hơn, đúng mực hơn vì thực là hai người chưa thân thiết để nói tiếng “ anh yêu em”. Như vậy, bản dịch thơ đã thể hiện đầy đủ tính chất cũng như một chút gì đó sự tôn trọng của người con trai trong tình yêu đơn phương không mong đáp trả này.

Bài thơ bắt đầu bằng giọng điệu nhẹ nhàng:

“Tôi yêu em: đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai”

Mở đầu bài thơ là lời “ tôi yêu em” nhẹ nhàng nhưng ẩn sâu trong đó là tình cảm chân thật, đậm sâu của người con trai khi đứng trước tình yêu, cảm nhận trái tim loạn nhịp của mình. Hình ảnh ngọn lửa tình như sáng rực lên, bùng cháy lên, chiếu sáng cho cuộc tình của chàng trai đi tìm tình yêu của mình. Ngọn lửa tình ấy còn là sự thổn thức, bổi hổi bồi hồi khi tình yêu luôn túc trực trong trái tim, nó thôi thúc nhân vật trữ tình ngỏ lời với người họ yêu. Trong hai câu thơ đầu, tác giả đã bày tỏ tình cảm của mình một cách rất chân thành, lời nói không hoa mỹ mà giản dị để nhằm khẳng định: tình yêu chưa bao giờ tắt trong tâm hồn của nhân vật trữ tình cũng như nhà thơ .

“Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,

Hay hồn em phải gợn sóng u hoài.”

Hai câu thơ tiếp theo, mạch thơ đột ngột thay đổi. Tình yêu nếu không mang lại hạnh phúc cho em mà lại khiến em bận lòng thì phải chấm dứt để trả lại sự thanh thản trong tâm hồn em. Dù lí trí thì luôn muốn chối vỏ nhưng tình yêu vẫn còn tuôn trào. “ Tôi” đã tuyên bố, khẳng định một kiểu tình yêu cao thượng. Tình yêu là sự tự nguyện, là hiến dâng, là hi sinh, nhận sự thua thiệt về mình và chỉ mong cho người mình yêu được hạnh phúc.

Bốn câu thơ đầu chính là lời tâm sự nhẹ nhàng, lời của lí trí muốn từ bỏ tình yêu với người con gái ta yêu thì bốn câu sau lại chính là tình cảm được bộc lộ chân thực, xúc động :

“Tôi yêu em, âm thầm không hi vọng,

Lúc rụt rè, lúc hậm hực lòng ghen,

Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm,

Cầu em được người tình như tôi đã yêu em.”

Ở bốn câu thơ cuối, dường như nhân vật trữ tình bộc lộ hết tình yêu của mình. Tình yêu đó cũng rất đời thường giống như bao tình yêu khác, âm thầm, không hi vọng, có khi rụt rè, lúc lại hậm hực lòng ghen. Trong tình yêu, người con gái thường sẽ là người đau khổ nhiều hơn, mất mát nhiều hơn. Nhưng thực sự, người cho đi nhiều tình cảm hơn sẽ luôn là người đai khổ nhất và ở đây, chàng trai là người như vậy. Chàng trai đau khổ vì khi yêu mà không được đền đáp, yêu mà không dám hi vọng, nhưng chàng trai khẳng định tình yêu của mình là sự hiến dâng và sự hi sinh thầm lặng mà không mong được đền đáp. Phải chăng trong bốn câu thơ cuối, ta thấy xuất hiện nhân vật thứ ba khiến cho nhân vật trữ tình phải “ hậm hực lòng ghen” ? Tác giả đã lần lượt đưa độc giả qua những cung bậc cảm xúc trong tình yêu, khi rụt rè, e thẹn, lúc lại mạnh mẽ, quyết đoán. Cách nói đưa đẩy, kéo vào, từ chối nhưng lại khẳng định : Mặc dù không yêu được, nhưng vẫn chúc phúc cho người mình yêu và coi hạnh phúc của người mình yêu như hạnh phúc của chính mình.

Bằng ngòi bút trữ tình sâu sắc, câu khẳng định “ tôi yêu em”, hình ảnh ngọn lửa tình và liệt kê những trạng thái trong tình yêu, Puskin đã đem đến một cái nhìn toàn cảnh, chân lí về tình yêu: cho đi mà không toan tính, không mong nhận lại.

Bài thơ chính là viên ngọc sáng trong lịch sử thi ca thế giới. Tình yêu ấy đong đầy bằng những trạng thái, cảm xúc khác nhau nhưng lại chân thực, đậm sâu. Bài thơ sáng lên một tình yêu cao thượng, bao dung bởi nó đã vượt qua thói ích kỉ tầm thường hàng ngày. Tình yêu cao thượng ấy chính là chỉ cho mà không dám mong nhận lại. Cho dù là trong tình yêu hay trong cuộc sống hàng ngày, người ta cũng cần cho nhiều hơn, yêu thương nhiều hơn. Khi đem đến hạnh phúc cho người, ta cũng sẽ trở nên giàu có vì những hạnh phúc mà ta đã nhận.