Chủ đề viết về tình bạn là một đề tài luôn luôn khơi những nguồn cảm hứng cho các bậc thi nhân xưa. Và một trong những bài thơ hay và đặc sắc viết về tình bạn không thể bỏ sót bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến . Qua bài thơ “Bạn đến chơi nhà” người đọc cũng dễ dàng có thể cảm nhận thấy được tình bạn thật chân thành biết bao.

  Từ xưa cho đến nay thì bạn hiền khi gặp lại nhau thì ai mà chẳng vui cơ chứ. Và ở đây cũng vậy, tác giả Nguyễn Khuyến cũng vui mừng xiết bao khi lâu ngày gặp lại bạn cũ. Đầu tiên chính là lời chào tự nhiên thân mật bỗng biến thành câu thơ:

    Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Người đọc có thể nhận thấy được cách xưng hô bác, tôi luôn luôn tự nhiên gần gũi trong chính niềm vui mừng khi được bạn hiền đến tận nhà thăm. Chắc chắn phải thân thiết lắm mới đến nhà, có lẽ chỉ bằng một câu thơ – hay đây cũng chính là một lời chào thế hiện được hết niềm vui đón bạn của tác giả như thế nào. Thế rồi cũng chính sau lời chào đón bạn, câu thơ chuyển giọng lúng túng hơn khi tiếp bạn đến chơi bằng cây thơ:

      Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa

Nguyễn Khuyến cũng đã sử dụng cách nói hóm hỉnh cho thấy trong tình huống ấy tất yếu phải tiếp bạn và tiếp bạn theo đúng kiểu nhà có gì thì dùng nấy, cây nhà lá vườn chứ không câu lệ. Bạn đọc cũng sẽ cảm nhận được thấy rằng Nguyễn Khuyến lúc này đây cũng đã cường điệu hoá hoàn cảnh khó khăn thiêu thôn của mình đến nỗi chẳng có cái gì để tiếp bạn:

    Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa

    Ao sâu nước cả, khôn chài cá

    Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà

     Cải chửa ra cây, cà mới nụ

     Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa

Độc giả chúng ta cũng đã hiểu vì sao sau lời chào hỏi bạn, tác giả nhắc đến hình ảnh cái chợ. Chợ cũng chính là thể hiện sự đầy đủ các món ngon để tiếp bạn. Thế nhưng vì chợ thì xa mà người nhà thì đi vắng cả cho nên không thể nào đi mua được. Xây dựng lên một không gian nghệ thuật này chúng ta thấy được rằng ở đây cũng chỉ có tác giả và bạn mình có 2 người thôi nhưng đã sáng tạo được tình huống vô cùng hấp dẫn, có chút gây cười.

         Đầu trò tiếp khách, trần không có

Bạn đến chơi mà ngay cả miếng trầu cũng không có, thật là nghèo biết bao nhiêu, người xưa luôn nói miếng trầu là đầu câu chuyện cá, gà, bầu, mướp... Với những nguyên do này mà đọc giả thất chẳng có gì tiếp bạn hiền cả. Nhưng lạ thay cũng chính cái không có đó tác giả muốn nói lên một cái có thiêng liêng cao quý - tình bạn chân thành thắm thiết. Thế rồi Nguyễn Khuyến cũng thật tài tình biết bao nhiêu khi đã chốt lại được một câu như gửi gắm được cả ý cả tình trong đó nữa. Khi bạn thân đến chơi nhà, tiếp bạn chẳng cần phải có mâm cao cũng chẳng cần phải có cỗ đầy gì thế nhưng chỉ cần có “bác” có “ta” là đã đủ rồi.

       Bác đến chơi đây, ta với ta

Bạn đọc dễ dàng có thể nhận thấy được trong lần thứ hai chữ bác lại xuất hiện trong bài thơ thể hiện sự trìu mến kính trọng. Người bạn “Bác” cũng đã không quản tuổi già sức yếu, đường xá xa xôi để đến thăm hỏi thì còn gì quý bằng cơ chứ. Thực sự rằng thì chỉ có tình bạn là trên hết, không một thứ vật chất nào có thể thay thế được tình bạn tri âm tri kỷ này. Đến đây mọi thứ vật chất đều không có thế nhưng lại có được tình bằng hữu thâm giao, tình bằng hữu keo sơn. Thêm với đó Nguyễn Khuyến cũng dùng chữ “ta” - là đại từ nhân xưng có trong bài thơ này là “bác” là “tôi” và đặc biệt nhất chính là hai chúng ta, không có gì ngăn cách nữa. Và đã là bạn thì họ đều có những suy nghĩ, tình cảm, lý tưởng sống của họ hoàn toàn giống nhau. Đã là bạn thân thì họ luôn luôn coi thường vật chất, trọng tình cảm, họ thăm nhau đến với nhau là dựa trên tình cảm, đồng thời cũng chính là một niềm gắn bó keo sơn thắm thiết. Thông qua đây chúng ta có thể cảm nhận được tình bạn của họ là thứ quý nhất không có gì sánh được.

  Thi phẩm “Bạn đến chơi nhà” cũng được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, niêm, luật bằng trắc và lại còn đăng đối chặt chẽ, hợp. Thêm với đó chính là ngôn ngữ thuần nôm nghe thanh thoát nhẹ nhàng tự nhiên. Thông qua thi phẩm đặc sắc này ta cũng sẽ có được những cảm giác như Nguyễn Khuyến xuất khẩu thành thơ vô cùng độc đáo và thể hiện được một thứ tình cảm chân thành.

           Trong kho tàng văn học Việt Nam, có rất nhiều tác phẩm viết về đề tài tình bạn làm xúc động lòng người. Bài thơ"Bạn Đến Chơi Nhà" của Nguyễn Khuyến là một trong số những tác phẩm như vậy. Đọc bài thơ, ta không chỉ cảm nhận được một tình cảm chân thành, sâu sắc mà còn thấy hiện lên Trong kho tàng văn học Việt Nam, có rất nhiều tác phẩm viết về đề tài tình bạn làm xúc động lòng người. Bài thơ"Bạn Đến Chơi Nhà" của Nguyễn Khuyến là một trong số những tác phẩm như vậy. Đọc bài thơ, ta không chỉ cảm nhận được một tình cảm chân thành, sâu sắc mà còn thấy hiện lên một Nguyễn Khuyến hóm hỉnh, lạc quan.

                        "Đã bấy lâu nay bác tới nhà.
                        Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
                        Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
                        Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
                        Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
                        Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
                        Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
                        Bác đến chơi đây ta với ta."

            Bài thơ lập ý bằng cách dựng lên tình huống không có gì để tiếp bạn, nhưng vẫn thể hiện được tình bạn đậm đà thắm thiết.

            Câu thơ đầu tiên gợi ra một hoàn cảnh rất đáng vui mừng:Đã bấy lâu nay, bác tới nhà. Nguyễn Khuyến đã lui về quy ẩn, trong cái thời đại nhiễu nhương "Còn tiền còn bạc còn đệ tử/Hết

cơm hết rượu hết ông tôi thì việc có một người bạn quý đã lâu ngày "Đã bấy lâu nay" đến nhà chơi thì thật đáng quý biết bao. Và trong hoàn cảnh ấy, đáng ra, Nguyễn Khuyến phải tiếp đãi bạn thật chu đáo và thịnh soạn.

            Nhưng oát ăm thay,trong sáu câu kế tiếp, nhà thơ lại vẽ ra một hoàn cảnh rất đặc biệt để tạo ra sự đùa vui: có sẵn mọi thứ nhưng hóa ra lại không có thứ gì. Vật chất đều đầy đủ cả nhưng lại cứ giảm đi, đến chỗ không còn một chút gì hết: chợ thì có đấy nhưng người sai vặt thì không có, gà vịt cũng nhiều nhưng hiểm nỗi vườn rộng rào thưa không bắt được, rau dưa đủ quả nhưg tiếc nỗi chưa đến mùa!...

                            "Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa

                              Ao sâu nước cả, khôn chài cá

                              Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà

                             ,Cải chửa ra cây, cà mới nụ

                              Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa".

            Nguyễn Khuyến đã viết về gia cảnh khó khăn của mình với một giọng thơ đùa vui hóm hỉnh. Người đọc vừa mỉm cười lại vừa băng khoăn, thương cảm khi lui về quy ẩn, Tam Nguyên Yên Đổ thực sống kham khổ như vậy sao và cái "bí" của nhà chủ lên đến đỉnh điểm khi "miếng trầu là đầu câu chuyện"lúc tiếp khách cũng không có nốt : "Đầu trò tiếp khách trầu không có ” . Không , như vậy thì sự thực nhà thơ sống trong những năm tháng quy ẩn không đến độ khó khăn , bức bách như thế . Có lẽ đây chỉ là những cái đùa vui , cái cớ để nói đến một điều gì bất ngờ khác . Bao nhiêu vật chất không có , ngay cả đến vật chất tối thiểu cũng không vì vậy tiếp bạn chỉ còn có mỗi cái tình . Tạo ra tình huống như vậy , vừa đùa vui , vừa nói lên sự mong ước tiếp đãi chu đáo cả vật chất lẫn tinh thần , lại vừa nhấn mạnh được cái tình . Chỉ một sự chân tình có thể đủ bù đắp những thiếu hụt vật chất :

                                “ Bác đến chơi đây , ta với ta ! "

             Câu thứ cuối cùng và cụm từ “ ta với ta ” nhấn mạnh tình cảm tri âm không cần phải vật chất đầy đủ mà chỉ cần cái tình chân thực thôi . Những người tri âm , tri kỉ có khi chỉ cần gặp nhau ngâm mấy câu thơ , đàn vài bản nhạc là đã đủ vui rồi . Tình cảm không cứ nhất thiết phải có đầy đủ vật chất mới vui là như vậy .

            Trong bài thơ “ Qua Đèo Ngang " , Bà Huyện Thanh Quan cũng nhắc đến một cụm từ “ ta với ta ” nhưng “ ta với ta " của bà là chỉ một mình tác giả với mảnh tình riêng đầy cô đơn , trống vắng . Trong bài thơ của Nguyễn Khuyến thì ngược lại , thi nhân dùng cụm từ này để chỉ bản thân và người bạn tri âm , tri kỉ . Cái “ ta với ta ” của Nguyễn Khuyến ấm áp và vui vầy biết bao .

              Qua cách ứng xử của nhà thơ , có thể nhận thấy , với bạn , Nguyễn Khuyển rất quan tâm đến bạn , muốn tiếp bạn thật là chu đáo . Đồng thời , chúng ta cũng thấy , trong tình bạn , Nguyễn Khuyến rất coi trọng cái tình , coi trọng sự cung kính trong tình bạn .

              Ngôn ngữ được sử dụng trong bài thơ Bạn đến chơi nhà mang tính chất dân dã đời thường , với hầu hết là các từ thuần Việt . Cái độc đáo nhất của bài thơ là tạo nên nghịch cảnh có rất nhiều mà lại chẳng có gì nhưng thực ra là có tất cả !

              Bài thơ “ Bạn đến chơi nhà ” của Nguyễn Khuyến gieo vào lòng người đọc một thoáng mỉm cười trước sự đùa vui hóm hỉnh của thi nhân . Nhưng lắng đọng lại sau cùng là niềm xúc động vô bờ về một tình bạn chân thành , sâu sắc vượt lên cả những vật chất và những cung cách ứng xử thông thường ...

             @dung474533