Có một chàng trai ở quận Đông Thành, khôi ngô tuấn tú, văn võ toàn tài, tên là Lục Vân Tiên. Triều đình mở khoa thi, Vân Tiên đã từ giã thầy xuống núi để dự thi. Trên đường trở về nhà thăm mẹ, chàng một mình đánh tan bọn cướp do Phong Lai chỉ huy và cứu được Kiều Nguyệt Nga. Mến mộ tài đức, Kiều Nguyệt Nga nguyện gắn bó suốt đời với Vân Tiên. Khi từ biệt Nguyệt Nga, chàng tiếp tục hành trình, gặp gỡ và kết bạn với một sĩ tử khác tên là Hớn Minh. Trên đường đi thi, Vân Tiên nghe tin mẹ mất thì bỏ thi trở về chịu tang. Dọc đường về chàng bị đau mắt nặng, rồi mù cả hai mắt lại bị kẻ xấu lừa đẩy xuống sông. Vân Tiên được gia đình Ngư ông cưu mang. Sau đó chàng lại bị cha con Võ Công hãm hại đem chàng vào rừng. Nhưng chàng may mắn gặp lại Hớn Minh. Kiều Nguyệt Nga vì nghe tin Lục Vân Tiên bị kẻ gian hãm hại nên đã chết, nàng phải chạy trốn vào rừng, nhờ một bà lão dệt vải. Sau khi được tiên ông cho thuốc chữa sáng mắt, Lục Vân Tiên đi thi và đỗ Trạng Nguyên. Chàng được nhà vua cử đi đánh giặc Ô Qua. Khi đánh tan quân giặc nhưng chàng lại bị lạc vào rừng, tình cờ đến nhà bà lão bán vải hỏi thăm đường thì gặp lại Kiều Nguyệt Nga. Sau khi về triều tâu vua hết sự tình, kẻ gian bị trừng trị, Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga được đoàn tụ.