Trước đây, tình yêu làng và tình yêu nước hòa quyện trong nhau thì lúc này;
ông Hai buộc phải lựa chọn đau đớn giữa quê hương và Tổ quốc, giữa nghĩa
nước với tình làng. Điều đó không đơn giản vì với ông, làng Chợ Dầu đã trở
thành một phần của cuộc đời, không dễ gì vứt bỏ; còn cách mạng là cứu
cánh của gia đình ông, giúp cho gia đình ông thoát khỏi cuộc đời nô lệ. Một
cuộc xung đột nội tâm gay gắt giữa tình yêu làng quê và tinh thần yêu nước
đã diễn ra ở ông Hai. Ông đã dứt khoát lựa chọn theo cách của mình: “Làng
thì yêu thật, nhưng làng theo Tây thì phải thù”. Tình yêu nước đã rộng lớn
hơn, bao trùm lên tình cảm với làng quê. Như vậy, tình yêu làng dẫu có thiết
tha, mãnh liệt đến đâu cũng không thể mãnh liệt hơn tình yêu đất nước. Đó
là vẻ đẹp tâm hồn cao cả của con người Việt Nam, khi sẵn sàng gạt bỏ tình
cảm riêng tư để sống với tình cảm chung của cả cộng đồng, của cả dân tộc
và đất nước. Nhưng dù đã xác định như thế, ông vẫn không thể dứt bỏ tình
cảm với làng quê, vì thế mà ông càng xót đau, tủi hổ.