Văn học Việt Nam chưa bao giờ thiếu đi những áng văn chương đong đầy cảm xúc về tình yêu gia đình lớn dần lên thành tình yêu quê hương, đất nước. Phần tình cảm ấy xây dựng nên hình bóng của một ngôi nhà rất thân thuộc gần gũi. Giữa những ngôi nhà ấy cái tên sáng giá nhất mà người ta thường nhắc tới “ Bếp lửa” của Bằng Việt – nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp. “ Bếp lửa” gói gọn lại từng khúng bậc cảm xúc trong những kỉ niệm bên bà, tình bà cháu gắn bó. Điều làm lớn lao hơn hình ảnh bà trong mắt cháu là lúc có chiến tranh diễn ra ngay vào khổ 4 bài thơ.

“Bếp lửa” được in trong tập “ Hương cây – Bếp lửa” và được viết vào năm 1963 khi mà tác giả đang sinh sống  và học tập tại Liên Xô. Ngay tại lúc ấy, đất nước đang trong thời kì kháng chiến chống Mĩ, miền Bắc đang xây dựng chủ nghĩa xã hội. Qua các hình ảnh thơ giàu tính biểu trưng ta lại càng thêm khảng định lại tấm chân tình của tác giả dành cho bà, trong mắt người cháu hình ảnh bà thật lớn lao, cháu học được từ bà rất nhiều thứ.

Với khổ 4 của “ Bếp lửa” , vẫn tiếp tiếp diễn cái quá khứ sống bên bà nhưng Bàng Việt lại sang một thời gian khác khi đó lại là lúc cuộc sống của hai bà cháu đã có giặc xuất hiện. Hoàn cảnh sống của hai bà cháu vốn dĩ đã khó khăn nhưng khi giặc xuất hiện, mọi thứ dường như chỉ còn là tro bụi khi mà “ giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi”. Qua cách nói quá ta dường như đã nhận ra cái không gian chiến tranh đau thương, mất mát. Tội ác của quân giặc gieo rắc khắp nơi gây nên biết bao đau thương cho người dân khi đàn áp dân ta mội cách thẳng tay. Có lẽ với Bằng Việt đó là một tuổi thơ đầy ám ảnh, khiếp đảm, dữ dội, không mấy yên bình. Đó là hoàn cảnh chung của người dân trong thời kì thực dân Pháp xâm lược.

Trong hoàn cảnh ấy, “ hàng xóm – lầm lụi” vẫn hiện lên “ đỡ đần bà – lều tranh” đã vẽ lên cái sự im lặng , cảm nhận ra cái mất mát to lớn cảu nhân dân, mất nhà cửa và mất cả tính mạng, người thân. Dù chỉ là qua các từ láy nhưng ta cứ cảm tưởng như sự đau khổ gào xé tâm can lòng người nhưng lại không thể thốt ra mà phải về trong im lặng. Bà và cháu cứ thế mà đã sống trong tình làng, nghĩa xóm thân thiết, đùm bọc gắn bó của láng giềng.

Lời bà dặn cứ thế mà thành lời, in sâu trong tâm trí cháu:

“ Mày viết thư chớ kể này kể nọ

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên .”

Tác giả đã dẫn lời của bà trực tiếp mnag đậm chất tự sự trong thơ. Đó còn là câu cầu khiến với mục đích ra lệnh hòa với giọng thơ rất đỗi nghiêm túc. Cỏ vẻ như bà lo cho các con ngoài mặt trận hơn là tình cảnh của hai bà cháu ở nhà. Bà muốn làm yên lòng người ra trận, muốn các con chắc tay súng đánh giặc vì ở gia đình đã có bà coi sóc. Bà hiện lên là một con người mạnh mẽ, biết hi sinh, một con người đầy nghị lực, dẻo dai. Đó alf một sự hi sinh không hề nhỏ của bà dành cho quê hương đất nước, dân tộc mình. Dường như hình ảnh bà lớn lao hơn. Hình ảnh bà tượng trưng cho vẻ đẹp của người phụ nữa VN hiện đại, hình ảnh của một người mẹ VN anh hùng. Bà chính là chỗ dựa cho con cháu, bà chính là quê hương, bà như một hậu phương vững chắc cho con cháu yên lòng đánh giặc.  

Cứ như thế mà cháu đã chứng kiến hình ảnh của bà trong tình làng nghĩa xóm, trong tình yêu quê hương đất nước. Cháu sẽ học được những điểu đẹp đẽ đó từ bà, từ vẻ đẹp rất đỗi thường nhật ấy. Với cháu, một lần nữa bà quả thật là một hình ảnh vĩ đại, cao cả. Ở cháu lớn lên sự ngưỡng mộ, khâm phục bà mà nhìn bà, yêu bà bằng ánh mắt tôn thờ. Tình cảm bà cháu gắn bó thân thiết hòa chung với tình yêu làng xóm, quê hương, đất nước. Nhắc tới đây ta chợt nhớ tới những vần thơ của Xuân Quỳnh:

“ Cháu chiến đấu hôm nay

Vì lòng yêu Tổ quốc

Vì xóm làng thân thuộc

Bà ơi, cũng vì bà

Vì tiếng gà cục tác

Ổ trứng hồng tuổi thơ.”

Đó là khi mà cháu biến tình yêu bà thành động lực, thành hành động bảo vệ ttoor quốc, cháu bảo vệ cho cái chung cũng bảo vệ cái riêng ( có nước mới còn nơi để về đó, nơi về với bà).

Kết lại khổ 4, chẳng còn gì hơn ngoài trái tim ấm nóng của Bằng Việt qua một tâm hồn hết sức trẻ thơ lớn lên trong những hình ảnh đẹp đẽ, rất đỗi tốt đẹp của bà, bên bà. Điều đó đã làm nên Bàng Việt của hiện tại, hồi tưởng lại quá khứ ấy, một quá khứ đầy đau thương nhưng lại rất ấm áp, chứa biết bao nhiêu điều tốt đẹp mà cháu học từ bà, từ người thầy vĩ đại của đời cháu. Hình ảnh bà đại diện cho hình ảnh của gia đình, quê hương, đất nước và cũng đại diện cho lớp người thế hệ đi trước. Tình cảm của cháu đã nói lên cho tình cảm của những thế hệ đi sau bằng sự ngưỡng mộ, trân trọng lớp thế hệ trước.

Bằng một giọng thơ thủ thỉ, tâm tình, có sự hòa quyện giữa chất tự sự, miêu tả với trữ tình và hình ảnh thơ có tính biểu trưng, từ ngữ giàu sức gợi cùng các BPNt : Điệp, ẩn dụ, nhân hóa, nói quá, hoán dụ, câu hỏi tu từ, đảo ngữ đã làm nên một “Bếp lửa” hết sức ấn tượng.  Thật không nói quá quá về tài năng của Bằng Việt khi khai thắc về chủ đề ty gia đình khi “ bếp lửa” lại nổi bật tới vậy, rực rỡ giữa muôn vàn tác phẩm khác. Nó ẩn chưa trong mĩnh nỗi niềm của Bằng Việt và khổ 4 cũng đã không nằm ngoài cảm xúc đó.