Trong cuộc đời của mỗi người cái đầu tiên, xếp vị trí quan trọng hàng đầu không phải là việc học tập tiếp thu tri thức sâu rộng của nhân loại. Trước những vấn đều đó cái mỗi người chúng ta cần làm đó là tu dưỡng, rèn luyện đạo đức. Trong dân gian có câu: “Tiên học lễ, hậu học văn” chính vì lẽ đó.

Câu tục ngữ trên đem lại cho chúng ta bài học gì? Nếu muốn hiểu trước tiên ta phải cắt nghĩa, lý giải điều câu tục ngữ nhắn nhủ. “Tiên” dùng để chỉ những việc trước tiên phải làm và “hậu” là những điều làm tiếp theo sau đó. “Lễ” ý chỉ những lễ nghi, phép tắc trong văn hóa ứng xử của con người mà “văn” chính là văn hóa, học những tri thức của nhân loại. Qua đó chúng ta có thể hiểu ý nghĩa của câu tục ngữ này đó chính là lời khuyên mỗi chúng ta cần học những lễ nghi, quy tắc ứng xử trước rồi mới học văn hóa. Đây chính là kinh nghiệm sống xương máu của ông cha ta, được đúc kết từ nhiều năm. Có thể hiểu rằng mỗi người chúng ta muốn hoàn thiện bản thân, muốn trở thành người có ích cho xã hội thì cần phải đặt phẩm chất đạo đức lên hàng đầu, tiếp đó mới đến những hiểu biết về kiến thức văn hóa.

Không phải ngẫu nhiên mà Bác Hồ từng nói: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Từ đó có thể thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa tài, đức, giữ đạo đức và tri thức văn hóa. Cả hai yếu tố này đều có ảnh hưởng rất lớn đến thành công của mỗi người. Quả thật học lễ nghi, tu dưỡng đạo đức với mỗi người là rất quan trọng. Học tập không phải là quá trình bắt đầu từ khi ta đến trường mà là ngay từ khi ta còn nhỏ hơn thế nữa. Mà lễ nghi lại càng là điều mà mỗi chúng ta được người lớn truyền thụ ngay từ khi ta bắt đầu có nhận thức. Ngay từ khi còn bé, khi mới bi bô tập nói, chúng ta được ông bà, cha mẹ dạy dỗ cách chào hỏi người lớn, từ câu chào, từ những cử chỉ hành động. Khi chúng ta lớn hơn chút nữa ta học được cách cảm ơn và xin lỗi, rồi những quy tắc ứng xử với những nhóm đối tượng khác nhau. Rõ ràng có thể thấy những đạo lý làm người, những lễ nghĩa đã đi sâu vào đầu chúng ta ngay từ khi còn chưa đặt chân tới trường.

Có thể thấy lễ nghĩa, đạo đức là nền tảng cho sự phát triển của xã hội. Đất nước cần những người tài để xây dựng, cống hiến nhưng đồng thời người đó cũng phải là người có tâm, có đức. Bởi lẽ có người mặc dù tài giỏi, đi khắp năm châu bốn bể, được nhiều người công nhận, tung hô nhưng mặt khác lại là người thiếu đạo đức, hiếu nghĩa, không coi gia đình, quê hương ra gì. Như vậy đó cũng chỉ là người không được mọi người xung quanh coi trọng. Hay ở trong môi trường của trường học, trong lớp học nếu ta học giỏi nhưng lại là một người thiếu đạo đức, không biết cách ứng xử, giao tiếp với mọi người xung quanh, khi ấy ta sẽ là người bị cô lập, không được ai tôn trọng, yêu quý. Người ta nói: “Giang san dễ đổi, bản tính khó rời”. Nếu chúng ta không có ý thức rèn luyện, tu dưỡng đạo đức ngay từ đầu, để những thói quen xấu trong giao tiếp, ứng xử trở thành “bản tính” của bản thân thì khi ấy sẽ rất khó sửa đổi. Ví như một người có cách ăn nói cộc lốc, không dùng kính ngữ để thưa gửi với bề trên thì khi nó thành thói quen sẽ rất khó thay đổi và từ đó những người xung quanh sẽ đánh giá xấu về bản thân chúng ta.

  Vậy làm thế nào để trở thành người hoàn thiện cả về nhân cách lẫn tri thức? Đó là câu hỏi mà mỗi người luôn đặt ra cho bản thân mình, khi ấy chúng ta hãy nhớ đến những lời dạy của ông cha ta đó là cần đặt đạo đức và kiến thức ngang hàng nhau, không được coi trọng một thứ. Song song với việc rèn luyện phẩm chất đạo đức tốt đẹp thì mỗi người cần phải trau dồi vốn kiến thức cho bản thân. Có như vậy chúng ta mới trở thành người có ích cho bản thân, gia đình và xã hội.