• Lúc bắt đầu trêu:
• Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa !.
• Giương mắt ra mà xem tao trêu con mụ Cốc đây này.
• Lúc trêu xong: sợ hãi, hèn nhát.
• Chị trợn tròn mắt, giương cánh lên…Tôi chui tọt vào hang
• Nép tận đáy mà tôi cũng chết khiếp, nằm im thin thít.
• Lúc Dế Choắt bị chị Cốc đánh chết: Thì khóc thảm thiết hốt hoảng ăn năn, hối hận.
• Nào tôi biết đâu cơ sự lại ra nông nỗi này.
• Tối hối lắm! tôi hối hận lắm.

- Qua sự việc ấy, Dế Mèn đã rút ra được bài học đường đời đầu tiên cho mình. Đó là: Không được kiêu căng, tự phụ. Không được cậy vào sức khỏe của mình mà hung hăng làm bậy. Nếu không suy nghĩ cẩn thận trước khi làm sẽ mang họa vào thân.

Lúc bắt đầu trêu chị Cốc, Dế Mèn tỏ ra rất ngạo mạn, trịch thượng: "Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa !". Dế Mèn của lúc này vô cùng tin tưởng mình sẽ chọc giận thành công chị Cốc.

Biết chị Cốc mổ Dế Choắt: sợ hãi, không dám chui ra khỏi hang, sợ chết khiếp, nằm im thin thít. 

Sau khi chị Cốc đi mới dám ra khỏi hang, thấy Dế Choắt nhưng vẫn ngỡ ngàng không tin vào mắt mình. Trước lời khuyên của Dế Choát, Dế Mèn ân hận, ăn năn nhưng đã quá muộn. 

Sự thay đổi trong diễn biến tâm lý Dế Mèn vô cùng hợp lí, dễ hiểu. Trước khi có sự việc Dế Choắt chết, Dế Mèn vẫn là một người kiêu ngạo nên việc cư xử với chị Cốc là dễ hiểu. Nhưng một loạt sự hèn nhát, ăn năn về sau của Dế Mèn cũng đã phản ánh rằng Dế Mèn đã thức tỉnh, hiểu ra cái sai và đang dần thay đổi theo lời khuyên của Choắt.