Cái này liên quan đến chuyện số oxi hóa (cấp 3 học)

Các kim loại (số oxi hóa chưa đạt tối đa) khi tác dụng với \(HNO_3\) sẽ ưu tiên tạo sản phẩm khử chứa \(N\) (tùy vào độ mạnh của kim loại mà sản phẩm khử sẽ khác nhau)

Còn oxit nếu đạt trạng thái oxi hóa (coi như hóa trị cao nhất) thì sẽ tạo ra muối và nước. Còn nếu oxit chưa đạt số oxi hóa (hóa trị cao nhất) thì sẽ tạo ra sản phẩm khử.

-Tất cả các kim loại trước H (cả kể sau H trừ vàng và bạch kim ) trong dãy hoạt động hóa học khi tác dụng với HNO3 đều tạo sản phảm phụ.

VD: 4Mg+10HNO3⇒4Mg(NO3)2+N2O+5H2O

-Oxit kim loại tác dụng với HNO3 

+) TH1: Kim loại trong oxit có 1 hóa trị duy nhất hoặc có nhiều hóa trị nhưng đã đạt hóa trị tối đa⇒chỉ tạo muối và nước

VD: CuO+2HNO3⇒Cu(NO3)2+H2O

     : Fe2O3+6HNO3⇒2Fe(NO3)2+3H2O

+)TH2: Kim loại trong muối có nhiều hóa trị nhưng chưa đạt hóa trị cao nhất⇒tạo muối, nước và sản phẩm phụ 

VD:  3FeO+10HNO3⇒3Fe(NO3)3+NO+5H2O