Mở bài (Gián tiếp)

-(Dẫn dắt) Ca dao dân ca là ca khúc nội tâm của người lao động. Bênh cạnh những tiếng ca ngọt ngào, chan chứa tình yêu quê hương đất nước, tình cẩm gia đình còn có những câu hát than thân ai oán nức nở phản ánh số phận người dân lao động cùng với bao tình cảm tốt đẹp đẽ mà họ gửi gắm vào trong đó.

-(Nêu vấn đề_Luận điểm xuất phát) Có lẽ vì vậy mà đã có ý kiến cho rằng: Ca dao than thân không chỉ diễn tả cuộc đời trăm đắng  nghìn cay của người lao động mà còn bộc lộ vẻ đẹp của tấm lòng nhân hậu, tình yêu thương bao la của họ.

Thân bài:

-Luận điểm 1: Ca dao than thấn đã diễn tả sinh động cuộc đời khổ đực trăm đắng  nghìn cay của người lao động. 

+TRước hết đó là cuộc đời trăm đắng lận đạn vất vả gian nan,  phải đối mặt với biết bao khó khăn trắc trở của người nông dân thông qua hình tượng con cò.

"Nước non lận đận 1 mình

Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay"

Hình ảnh con cò đơn độc yếu ớt giữu bẻ đời mênh mông với biết bao sống gió trái ngang khi lên thác khi xuống ghềnh chính là biếu tượng xúc động cho cuộc đời người nông dân lam lũ đơn côi giữa cõi nhân gian rộng lớn với bao tai ương bất trắc khôn lường. Suốt cuocj đời người noogn dân phải tất tả ngược xuôi, lận đận kiếm ăn tìm kế mưu sinh mà vẫn đói nghèo cơ cực.

+Số kiếp của người lao động là kiếp con tằm, con kiến phải nai lưng làm việc bị bòn rút đến cùng kiệt sức lao độn mà vẫn đói nghèo cơ cực. Tiếng than cất lên mới ai oán làm sao:

"Thương thay thân phận con tằm.

Kiếm ăn đc mấy phải nằm nhả tơ

Thương thay lũ kiến li ti

Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi"

Kiếp con tằm sinh ra là để nhả tơ. Đời con tằm ăn ít nhả nhiều,  Tằm phải rút từ ruột mình để dâng cho đời nhưng sợi tơ dài quý hiếm. Tơ tằm làm đẹp cho người mặc áo nhưng bản thân nó thì ngày 1 khô kiệt và lặng lẽ kết thúc cuộc đời ngắn ngủi. Còn con kiến thì thân phận nhỏ nhoi hèn bé, ngày nay qua tháng khác cứ mải miết tìm mồi kiếm ăn mà cũng chẳng là bao. Con tằm, con kiến chính là hình ảnh ẩn dụ cho cuộc đời người lao động phải nai lưng làm việc bị bọn địa chủ bóc lột đến tận xương tủy để đem lại sự giàu sang cho chùng. Còn mình, nếu 1 mai gục chết vì cạn kiệt sức lực cũng chẳng ai đoái hoài thương xót 

+Những nỗi khổ của người lao ddoognj càng được nhân lên bội phần khi mọi cố gắng của họ đều vô vongjm tương lai mù mịt tối tăm.

"Thương thay hạc lánh đường mây

Chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi" 

Hình ảnh chim hạc gầy gò mải miết bây muôn nơi để kiếm ăn mà cuộc đời vô định tương lai vẫn mờ mịt tối tăm cũng chính là hình ảnh người lao động kéo dài mãi kiếp sống lầm than cơ cực không 1 niềm hi vọng.

+Tậm cùng của nỗi khổ đau là những cảnh đời bé tắc là những kiếp sống vô vọng hứng chịu bao chịu nỗi oan trái không đc lẽ công bằng soi tỏ 

"Thương thay con cuốc giữa trời

Dầu kêu ra máu có người nào nghe"

Hình ảnh con chim cuốc kêu đau đớn nức nở giữa trời, tiếng kêu ai oán đứt ruột đến bật ra  máu  mà vẫn tan vào hư không kiến t liên tưởng đến ngườ nông dân thấp cổ bé họng trong xã hội xưa. Họ cực khổ trăm bề lại luôn bị giáng xuống đầu bao nỗi oan trái, tiếng kêu than đứt ruột ứa máu của họ là tận cùng của nỗi khổ đau bất hạnh trong xã hội xưa.

+Trong xã hội phong kiến, khổ đau nhiều hơn cả là người phụ nữ. Ca dao than thân đã dành 1 mảng lớn nói vệ số phận đắng cay tủi nhục của người phụ nữ cới những bài ca dao bắt đầu cụm từ "Thân em"

"Thân em như trái bần trôi ...

Thân em như hạt mưa sa....

Thân em như giếng giữa đàng...."

Đằng sau mỗi từ thân em là mỗi số phận khác nhau là những hình ảnh "trái bần trôi", "hạt mưa sa", "giếng giữa đàng" nghe thật tội nghiệp đó chính là biểu tượng sinh động cho cuộc đời rẽ rúng, thân phận thấp hèn bị lệ thuộc vào xã hội phong kiến phó mặc cho cuộc đơi phụ nữ xưa.

Tiểu kết luận điểm 1: Có thể nói mỗi bài ca dao than thân mỗi cảnh đời, mỗi hình ảnh biểu tượng sinh động cho mỗi số phận. Bằng những hình ảnh ẩn dụ sinh động cụ thể với lối nói tượng trưng, ca dao than thân đã diễn tả xúc động . 

Trong ca dao truyền thống của ta, thứ diễn đạt hay nói về chủ đề than thân của người phụ nữ, của người nô lệ hay những người bị cưỡng bức ở chế độ phong kiến là chiếm một tỉ lệ rất lớn và trong đó, một trong những ví dụ đáng coi trọng là loại "hai câu lục bát hoặc bốn câu".

Đây là một trong những mảng ca dao hay nhất, mang một thông điệp ẩn dụ về xã hội và cũng giàu chất ca dao nhất. Loại ca dao này thường mở đầu bằng những câu như:
- “Em như…”
- “Thân em…”
Nếu chỉ nhìn qua mà không phân tích kĩ thì chúng sẽ có vẻ giống nhau, nhưng nếu ta tìm hiểu kĩ vào từng bài cụ thể thì sẽ thấy mỗi câu, mỗi bài đều có những nét riêng về nghệ thuật:
“Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?”
Ví dụ như câu thơ trên nói về niềm băn khoăn của cô con gái mới lớn, bước vào tuổi lấy chồng. Hình ảnh tấm lụa đào ám chỉ nhan sắc và tuổi thanh xuân của người con gái đến tuổi dậy thì. Trong điều kiện chưa có hôn nhân tự do, mà do mai mối đưa đường, người con gái cảm thấy như là đang ở giữa chợ. “Biết vào tay ai” là một băn khoăn, không phải sợ ế, sợ rẻ, mà chỉ sợ người chủ tương lai của đời mình sẽ thế nào.
“Thân em như củ ấu gai
Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen
Không tin bóc vỏ mà xem
Ăn rồi mới biết rằng em ngọt bùi”.
Câu ca dao trên nói người con gái trong bài này lại có tâm trạng lo lắng khác với bài trên. Cô tự biết phẩm chất của mình thơm thảo, ngọt ngào, nhưng hình như cô có bề ngoài không lấy làm hấp dẫn cho lắm, cô phải tự giới thiệu, chào mời và hứa hẹn về phẩm chất của mình.
“Trèo lên cây khế nửa ngày
Ai làm chua xót lòng này khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời,

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng

Mình ơi có nhớ ta chăng?

Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời”.

Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa của Việt Nam thật phong phú, đa dạng. Chỉ tìm hiểu sơ sơ có sáu bài mà ta đã thấy biết bao tâm trạng của con người, biết bao khát vọng, lí tưởng, còn thấy được cái đẹp của biết bao hình ảnh, từ ngữ tài tình mà người bình dân đã sáng tạo ra. Đó là mảng ca dao chẳng những nuôi dưỡng cho ta những tình cảm đẹp đẽ, sâu sắc, đậm đà tính chất dân tộc, mà còn là cả một kho tàng nghệ thuật ngôn từ độc đáo đến bất ngờ, đủ cho ta yêu mến, khâm phục, kích thích ta sáng tạo.