Người ta thường nói: Mộ Trạch là làng tiến sĩ, chữ Hán gọi là "tiến sĩ sào", sào có nghĩa là tổ chim, ý nói: làng Mộ Trạch như một tổ chim ủ trứng ấp, nở ra nhiều người học giỏi, đạt được học vị cao quý là trạng nguyên, tiến sĩ, hoàng giáp Ngày nay "tiến sĩ sào" ấy vẫn phát triển và nhân rộng nhiều vùng khắp đất nước. Trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm và công cuộc xây dựng đất nước, có nhiều người con của làng Mộ Trạch đã "tỏa sáng" như truyền thống hiếu học và tài giỏi của làng tiến sĩ.

Xứ Đông ngàỵ xưa bao cả vùng đất rộng lớn gồm Hải Dương, Hưng Yên, Hải Phòng... sự nghiệp giáo dục phát triển mạnh vào thời Lê và truyền thống học tập đỗ đạt của con em xứ Đông ngày càng được phát huy, số người đỗ đạt từ thi hương đến thi hội ngàỵ càng nhiều. Hiện nay 82 bia tiến sĩ còn lại ở Văn Miếu, Hà Nội, ta dễ dàng tìm thấy phần khá lớn khoa bảng thành đạt thời xưa xuất thân từ xứ Đông và đặc biệt người làng Mộ Trạch có trên 18 văn bia.

Xét trên phạm vi đơn vị huyện của xứ Đông, mật độ tiến sĩ tập trung khá cao ở Văn Giang, Ân Thi, Chí Linh, Thanh Lâm, Đường An, nhưng trong phạm vi một làng xóm thì Mộ Trạch là điếm sáng rực rỡ mãi mãi toá ánh hào quang từ ngàn xưa cho tới hôm nay.

Theo tư liệu lưu giữ, làng Mộ Trạch từ thế kỷ XIV đến thế kỷ XVIII có 36 người đỗ tiến sĩ, 1 trạng nguyên. Trong đó có họ Vũ có 29 tiến sĩ, họ Lê có 1 trạng nguyên, 4 tiến sĩ, còn lại là họ khác.

Tiến sĩ Vũ Hữu, đỗ năm 1463, đã làm quan thượng thư 6 bộ, 7 đời triều Lê. Ông là người hệ thống hóa toán học, hình học, số học Có công thiết kế xây dựng các cổng thành Thăng Long. Ông được vua Lê Thánh Tông phong là "Trạng Toán", ông có 5 con và cháu ruột đỗ tiến sĩ, cùng được khắc tên ở Văn miếu Mao Điền (Hải Dương) và Văn Miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội).

Làng Mộ Trạch có Lê Nại đỗ trạng nguyên năm 1505, giữ chức Hữu Thị Lang. Ông là cháu của tiến sĩ Lê Cảnh Tuân (1381), là anh của tiến sĩ Lê Tư (1511), là bố của tiến sĩ Lê Quang Bí và có cháu là tiến sĩ Lê Công Triều (1659).

Năm 1655, triều Nguyễn mở khoa thi, cả nước có 6 người đỗ tiến sĩ thì làng Mộ Trạch đỗ 3 người (Vũ Trác Lạc, Vũ Đăng Long và Vũ Công Lương). Vua Tự Đức khen: "Nhất gia bán thiên hạ", nghĩa là một nhà chiếm nửa thiên hạ.

Đời chúa Trịnh Tráng, làng Mộ Trạch có 17 người đỗ đạt làm quan trong triều, nên có câu: "Mộ Trạch họp việc làng giữa kinh đô". Tiến sĩ làng Mộ Trạch làm quan có những người rất giỏi ngoại giao, đã có công giúp nước như: Vũ Huy Tấn - triều Tây Sơn, Vũ Duy Đoán - triều Lê Lại có những tiến sĩ thơ văn có nhiều sách để lại như Vũ Quỳnh, Vũ Cán, Vũ Trọng Trình Trong làng còn lưu giữ một bia đá khắc bài thơ "Khuyên con cháu học" từ năm 1679 (lược dịch )

$\\$

`@kh`