Câu 2: Phân tích từng câu tục ngữ:

*Phân tích câu 1: “Một mặt người bằng mười mặt của”:

- Nghĩa của câu tục ngữ: Con người quý hơn tiền bạc.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: đề cao giá trị của con người.

- Trường hợp ứng dụng: Cha mẹ yêu con, muốn con được sống và học tập tốt. Xã hội quan tâm đến quyền con người.

*Phân tích câu 2: “Cái răng, cái tóc là góc con người”:

- Nghĩa của câu tục ngữ: Hàm răng, cái tóc là góc con người. Răng với tóc là các phần thể hiện hình thức, tính nết con người.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: Phải biết chăm chút từng yếu tố thể hiện hình thức, tính nết tốt đẹp của con người.

- Trường hợp ứng dụng: Rèn luyện từ cái nhỏ nhất, chú ý lời nói, cử chỉ…

*Phân tích câu 3: “Đói cho sạch, rách cho thơm”

- Nghĩa của câu tục ngữ: Dù khó khăn về vật chất vẫn phải trong sạch, không được làm điều xấu.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: Dù nghèo khó vẫn phải biết giữ nhân cách tốt đẹp.

- Trường hợp ứng dụng:  giữ mình, tránh xa những cám dỗ, tệ nạn trong xã hội: nghiện hút, bỏ bê học hành…

*Phân tích câu 4: “Học ăn, học nói, học gói, học mở”

- Nghĩa của câu tục ngữ: cần phải học cách ăn, nói… đúng chuẩn mực.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: cần phải học cách cư xử có văn hóa. Con người cần thành thạo mọi việc, khéo léo trong giao tiếp.

- Trường hợp ứng dụng: Giao tiếp, cư xử đúng mực với thầy cô, cha mẹ, bạn bè.

*Phân tích câu 5: “Không thầy đố mày làm nên”.

- Nghĩa của câu tục ngữ: Muốn làm được việc gì cũng cần phải có người hướng dẫn.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: Muốn nên người thành đạt thì cần có người thầy, cô hướng dẫn. Vì vậy, phải ghi nhớ công lao của người thầy.

- Trường hợp ứng dụng: Tìm thầy học để có có hội hiểu biết, thành công. Ngoài ra, phải biết tôn trọng và biết ơn thầy cô bằng những việc làm cụ thể.

*Phân tích câu 6: “Học thầy không tày học bạn”.

- Nghĩa của câu tục ngữ: Học thầy không bằng học bạn.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện:  Phải tích cực chủ động trong học tập. Muốn học tốt phải mở rộng sự học ra xung quanh nhất là với bạn bè.

- Trường hợp ứng dụng: Học hỏi bạn bè ở lớp và tự học để nâng cao.

*Phân tích câu 7: “Thương người như thể thương thân”.

- Nghĩa của câu tục ngữ: Khuyên con người biết yêu thương người khác như chính bản thân mình.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: Đề cao cách ứng xử nhân văn. Hãy sống bằng lòng vị tha, nhân ái.

- Trường hợp ứng dụng: Biết giúp đỡ mọi người nhất là những người gặp khó khăn, hoạn nạn.

*Phân tích câu 8: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”

- Nghĩa của câu tục ngữ: Được hưởng thành quả phải biết ơn, nhớ ơn người tạo ra thành quả đó.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: Mọi thứ ta có, hưởng thụ là do sức người khác làm ra. Chính vì thế, cần trân trọng, biết ơn người đi trước.

- Trường hợp ứng dụng: Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”.

*Phân tích câu 9: “Một cây…núi cao”

- Nghĩa của câu tục ngữ: việc lớn, việc khó không thể một người mà xong được, cần nhiều người hợp sức.

- Gía trị của kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện: đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh.

- Trường hợp ứng dụng: Nhắc nhở về tinh thần tập thể trong lối sống và làm việc tránh lối sống cá nhân, ích kỉ.

Câu 3: So sánh 2 câu tục ngữ sau:

- Không thầy đố mày làm nên.

- Học thầy không tày học bạn.

Hai tục ngữ này nêu mối quan hệ thầy trò, đánh giá vai trò của người thầy và xác định việc tiếp thu học hỏi từ bạn bè.

Câu 4: Chứng minh và phân tích giá trị của các đặc điểm sau:

- Diễn đạt bằng so sánh: “Học thầy không tày học bạn”, “Một mặt người bằng mười mặt của”,  “Thương người như thể thương thân”.

Phép so sánh được sử dụng rất linh hoạt:

+, “Học thầy không thày học bạn”: nối với nhau bằng từ so sánh “không tày”=> So sánh giữa thầy và bạn.

+, “Một mặt người bằng mười mặt của”: hai vế nối với nhau bằng từ so sánh “bằng” => so sánh giữa người và của.

+, “Thương người như thể thương thân”: nối với nhau bằng từ so sánh “như thể”=> so sánh tình thương với bản thân và với mọi người.

- Diễn đạt bằng hình ảnh ẩn dụ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “Một cây làm chẳng nên non/ Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”.

+, Hình ảnh ẩn dụ ở câu “Ăn …cây”: từ quả - thành quả, người trồng cây – người có công giúp đỡ, sinh thành.

- Hình ảnh ẩn dụ trong câu “Một cây…núi cao” : một cây – một cá nhân (chỉ sự đơn lẻ), ba cây – số nhiều (chỉ sự đoàn kết).

- Từ và câu có nhiều nghĩa:

+, “Cái răng, cái tóc là góc con người”: không những chỉ răng, tóc cụ thể mà nói lên hình thức nói chung – nói lên hình thức, nhân cách của con người.

+, “Đói cho sạch, rách cho thơm”: không chỉ có chỉ đói, rách mà chỉ khó khăn, thiếu thốn nói chung. Rách, thơm việc giữ gìn nhân cách tốt đẹp.

+, “Học ăn, học nói, học gói, học mở”: ngoài nghĩa đen thì nó còn có nghĩa phải chú ý, học hỏi cách giao tiếp, ứng xử nói chung.

Phân tích từng câu tục ngữ:

 Câu

Nghĩa

Giá trị kinh nghiệm

Ứng dụng

Một mặt người bằng mười mặt của.

 Con người quý hơn tiền bạc.

Đề cao giá trị của con người.

Phê phán thói coi trọng của cải hơn con người; Xã hội quan tâm đến quyền con người.

Cái răng, cái tóc là góc con người.

Răng với tóc phần nào thể hiện sức khỏe, tính nết con người.

 Phải biết chăm chút từng yếu tố thể hiện hình thức, tính nết tốt đẹp của con người.

Rèn luyện từ cái nhỏ nhất, chú ý lời nói, cử chỉ, …

Đói cho sạch, rách cho thơm.

Dù khó khăn về vật chất vẫn phải trong sạch, không được làm điều xấu.

Dù nghèo khó vẫn phải biết giữ nhân cách tốt đẹp.

Giữ mình, tránh xa những cám dỗ, tệ nạn trong xã hội: nghiện hút, bỏ bê học hành, …

Học ăn, học nói, học gói, học mở.

Cần phải học cách ăn, nói… đúng chuẩn mực.

Phải học cách cư xử có văn hóa. Con người cần thành thạo mọi việc, khéo léo trong giao tiếp.

Giao tiếp, cư xử đúng mực với thầy cô, cha mẹ, bạn bè.

Không thầy đố mày làm nên.

Muốn làm được việc gì cũng cần phải có người hướng dẫn.

Muốn nên người thành đạt thì cần có người thầy, cô hướng dẫn. Vì vậy, phải ghi nhớ công lao của người thầy.

Dạy con người sống tôn sư trong đạo, phê phán lối sống bội bạc vô ơn qua cầu rút ván, biết tìm thầy mà học, …

Học thầy không tày học bạn.

Đề cao ý nghĩa của việc học hỏi bạn bè nhưng không đề thấp việc học thầy mà muốn nhấn mạnh đến một đối tượng khác, phạm vi khác.

Phải tích cực chủ động trong học tập. Muốn học tốt phải mở rộng sự học ra xung quanh nhất là với bạn bè.

Học hỏi bạn bè ở lớp và tự học để nâng cao.

Thương người như thể thương thân.

Khuyên con người biết yêu thương người khác như chính bản thân mình.

Đề cao cách ứng xử nhân văn. Hãy sống bằng lòng vị tha, nhân ái.

Biết giúp đỡ mọi người nhất là những người gặp khó khăn, hoạn nạn.

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.

Được hưởng thành quả phải biết ơn, nhớ ơn người tạo ra thành quả đó.

Mọi thứ ta có, hưởng thụ là do sức người khác làm ra. Chính vì thế, cần trân trọng, biết ơn người đi trước.

Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”.

Một cây làm chẳng nên non

Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.

Việc lớn, việc khó không thể một người mà xong được, cần nhiều người hợp sức.

Đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh.

Nhắc nhở về tinh thần tập thể trong lối sống và làm việc tránh lối sống cá nhân, ích kỉ.

Câu 3

* So sánh 2 câu tục ngữ:

- Không thầy đố mày làm nên.

- Học thầy không tày học bạn. 

   Hai câu tục ngữ này không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau để ý được đầy đủ hơn. Hai câu tục ngữ nêu mối quan hệ thầy trò, đánh giá vai trò của người thầy và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp thu, học hỏi từ bạn bè. Từ đó ta thấy cả học thầy và học bạn đều quan trọng.

* Một số câu tục ngữ trái nhau:

Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng - Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

Câu 4

Diễn đạt bằng so sánh (câu 1, 6, 7).

- Diễn đạt bằng cách dùng hình ảnh ẩn dụ (câu 8, 9).

- Từ và câu có nhiều nghĩa:

+ Cái răng, cái tóc: không chỉ mang nghĩa đen cụ thể mà còn mang ý nghĩa chỉ các yếu tố hình thức nói chung.

+ Ăn, nói, gói, mở: chỉ cách ứng xử nói chung.