Ngày xưa, có hai vợ chồng một lão nông nghèo đi ở cho nhà một phú ông. Họ hiền lành, chăm chỉ nhưng đã ngoài năm mươi tuổi mà chưa có lấy một mụn con.
Một hôm, người vợ vào rừng lấy củi. Trời nắng to, khát nước quá, thấy cái sọ dừa bên gốc cây to đựng đầy nước mưa, bà bèn bưng lên uống. Thế rồi, về nhà, bà có mang.
Ít lâu sau, người chồng mất. Bà sinh ra một đứa con không có chân tay, mình mẩy, cứ tròn lông lốc như một quả dừa. Bà buồn, toan vứt nó đi thì đứa bé lên tiếng bảo.
– Mẹ ơi! Con là người đấy! Mẹ đừng vứt con mà tội nghiệp. Bà lão thương tình để lại nuôi rồi đặt tên cho cậu là Sọ Dừa.

Lớn lên, Sọ Dừa vẫn thế, cứ lăn lông lốc chẳng làm được việc gì. Bà mẹ lấy làm phiền lòng lắm. Sọ Dừa biết vậy bèn xin mẹ đến chăn bò cho nhà phú ông.

Nghe nói đến Sọ Dừa, phú ông ngần ngại. Nhưng nghĩ: nuôi nó thì ít tốn cơm, công sá lại chẳng đáng là bao, phú ông đồng ý. Chẳng ngờ cậu chăn bò rất giỏi. Ngày ngày, cậu lăn sau đàn bò ra đồng, tối đến lại lăn sau đàn bò về nhà. Cả đàn bò, con nào con nấy cứ no căng. Phú ông lấy làm mừng lắm!

Vào ngày mùa, tôi tớ ra đồng làm hết cả, phú ông bèn sai ba cô con gái thay phiên nhau đem cơm cho Sọ Dừa. Trong những lần như thế, hai cô chị kiêu kì, ác nghiệt thường hắt hủi Sọ Dừa, chỉ có cô em vốn tính thương người là đối đãi với Sọ Dừa tử tế.

Một hôm đến phiên cô út mang cơm cho Sọ Dừa. Mới đến chân núi, cô bỗng nghe thấy tiếng sáo véo von. Rón rén bước lên cô nhìn thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú đang ngồi trên chiếc võng đào thổi sáo cho đàn bò gặm cỏ. Thế nhưng vừa mới đứng lên, tất cả đã biến mất tăm, chỉ thấy Sọ Dừa nằm lăn lóc ở đấy. Nhiều lần như vậy, cô út biết Sọ Dừa không phải người thường, bèn đem lòng yêu quý.

Đến cuối mùa ở thuê, Sọ Dừa về nhà giục mẹ đến hỏi con gái phú ông về làm vợ. Bà lão thấy vậy tỏ ra vô cùng sửng sốt, nhưng thấy con năn nỉ mãi, bà cũng chiều lòng.
Thấy mẹ Sọ Dừa mang cau đến dạm, phú ông cười mỉa mai:
– Muốn hỏi con gái ta, hãy về sắm đủ một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm đem sang đây.

Bà lão đành ra về, nghĩ là phải thôi hẳn việc lấy vợ cho con. Chẳng ngờ, đúng ngày hẹn, bỗng dưng trong nhà có đầy đủ mọi sính lễ, lại có cả gia nhân ở dưới nhà chạy lên khiêng lễ vật sang nhà của phú ông. Phú ông hoa cả mắt lúng túng gọi ba cô con gái ra hỏi ý. Hai cô chị bĩu môi chê bai Sọ Dừa xấu xí rồi ngúng nguẩy đi vào, chỉ có cô út là cúi đầu e lệ tỏ ý bằng lòng.

Trong ngày cưới, Sọ Dừa cho bày cỗ thật linh đình, gia nhân chạy ra chạy vào tấp nập. Lúc rước dâu, chẳng ai thấy Sọ Dừa trọc lốc, xấu xí đâu chỉ thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú đứng bên cô út. Mọi người thấy vậy đều cảm thấy sửng sốt và mừng rỡ, còn hai cô chị thì vừa tiếc lại vừa ghen tức.

Từ ngày ấy, hai vợ chồng Sọ Dừa sống với nhau rất hạnh phúc. Không những thế, Sọ Dừa còn tỏ ra rất thông minh. Chàng ngày đêm miệt mài đèn sách và quả nhiên năm ấy, Sọ Dừa đỗ trạng nguyên. Thế nhưng cũng lại chẳng bao lâu sau, Sọ Dừa được vua sai đi sứ. Trước khi đi, chàng đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà nói là để hộ thân.

Ngày xưa, có hai vợ chồng nghèo không lấy một mảnh đất làm ăn nên đành phải đi làm cho một phú ông giàu có trong làng. Làm việc cũng rất chăm chỉ, sống rất lương thiện mà hai người vẫn không có lấy một mụn con để bồng bế. Họ cũng buồn lắm nhưng chỉ biết động viên nhau “Thôi, con cái là lộc trời cho.”

Rồi bỗng một ngày, người vợ phát hiện mình có mang sau khi uống nước trong vỏ dừa ngoài rừng. Hai vợ chồng sung sướng khôn xiết, cảm tạ ông trời vì cuối cùng cũng hiểu nỗi lòng của họ. Nhưng trớ trêu thay, đến ngày hạ sinh, bà lại sinh ra một đứa con dị dạng, chẳng ra người cũng không phải ngợm. Nó là một đứa trẻ không chân không tay, tròn lông lốc. Hai vợ chồng đau lòng vì họ đã kì vọng vào đứa con này biết bao nhiêu. Người vợ toan vất đứa trẻ đi thì nó chợt cất tiếng nài nỉ:

- Mẹ ơi, đừng bỏ con đi. Hãy để con lại bên cạnh mẹ!

Người mẹ cũng thấy động lòng thương, đành giữ nó lại và đặt tên con là Sọ Dừa.

Thời gian thấm thoát trôi, mọi thứ đều thay đổi, con người cũng lớn lên rồi già đi, chỉ có Sọ Dừa không đổi, vẫn tròn và hay lăn lông lốc như một quả dừa. Nhưng Sọ Dừa đã biết giúp ích cho gia đình hơn sau khi được mẹ xin cho vào làm ở nhà phú ông. Cứ tưởng cậu chỉ là một thằng vô dụng nhưng phú ông rất bất ngờ vì Sọ Dừa biết làm khá nhiều việc, đặc biệt là việc chăn bò. Dưới bàn tay của cậu, con nào con nấy lớn lên béo khỏe, cứng cáp. Phú ông lấy đó làm hài lòng lắm.

Vào ngày mùa, mấy người trong nhà phú ông phải ra sức làm việc nen ba cô con gái của ông có nhiệm vụ là mang cơm trưa ra đồng. Vì ngoại hình xấu xí, khác người mà Sọ Dừa lúc nào cũng bị hai cô con gái đầu của phú ông hắt hủi coi thường ra mặt. Họ đối xử rất tệ bạc với cậu, thậm chí còn không mang phần cơm cho cậu. Chỉ có cô út người vừa xinh đẹp lại còn tốt bụng, luôn đối đãi tử tế với Sọ Dừa.

Cô còn đem lòng yêu quý cậu sau khi phát hiện cậu không phải là người tầm thường. Chẳng là một hôm, như thường lệ cô mang cơm ra cho Sọ Dừa thì nghe từ xa có tiếng sáo trong trẻo, du dương từ đâu vọng tới. Qua lùm cây, cô chỉ thấp thoáng nhìn thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú với ánh mắt xa xăm đang say sưa thổi sáo khiến trái tim cô út cũng xao động nhưng khi đến nơi cô lại chỉ thấy Sọ Dừa đang ở đấy.

Đến cuối mùa ở thuê, Sọ Dừa giục mẹ sang nhà phú ông hỏi cưới vợ. Bà mẹ hơi sửng sốt nhưng vì con năn nỉ quá nên đành đồng ý. Phú ông thách cưới “ Muốn hỏi con gái ta, hãy về sắm đủ một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm đem sang đây”. Cuối cùng, Sọ Dừa cũng chuẩn bị đủ nhưng không ai chịu gả cho chàng trừ cô út.

Ngày đám cưới, một chuyện bất ngờ đã xảy ra, một Sọ Dừa không ta không chân đã được thay thế bằng một chàng trai khôi ngô như lần trước cô út nhìn thấy. Mọi người đều rất bất ngờ, không tin vào mắt mình sau đó rộn ràng chúc mừng cô út. Không những vậy sau này, Sọ Dừa còn ngày đêm ôn luyện đèn sách nên đỗ trạng nguyên.

Trước sự hạnh phúc của em, hai cô chị sinh lòng ghen ghét đố kị. Bởi vậy, nhân lúc Sọ Dừa đi vắng, đã âm mưu hãm hại em ngã xuống biển cho cá mập ăn thịt. May mắn là cô em thoát chết và được chồng đưa về nhà. Hai cô chị bị trừng phạt thích đáng.