a, Chiến tranh Nam - Bắc triều:

*Nguyên nhân:

- Triều đình nhà lê suy yếu, sự tranh chấp giữa các phe phái phong kiến diễn ra quyết liệt.

-Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê, lập ra nhà Mạc.

-Nguyễn Kim lập một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua, sử cũ gọi là Nam triều.

* Diễn biến:

-Hai tập đoàn phong kiến này đánh nhau liên miên ,dai dẳng hơn 50 năm.

-Suốt một vùng từ Thanh Nghệ ra Bắc đều là chiến trường, làng mạc điêu tàn, xơ xác.

-Năm 1592, Nam triều chiếm được Thăng Long, họ Mạc chạy lên Cao Bằng, chiến tranh Nam - Bắc triều mới chấm dứt.

*Kết quả:

-Mùa màng bị tàn phá nặng nề,dân phiêu tán.

Hệ quả 

-Năm 1570 rất nhiều người bị bắt đi lính, đi phu.

-Năm 1572, ở Nghệ An, mùa màng bị tàn phá, hoang hóa, bệnh dịch,..=> Chế độ binh dịch đè nặng lên đời sống của nhân dân, nhiều gia đình rơi vào cảnh li tán.

2.Chiến tranh Trịnh - Nguyễn.

*, Nguyên nhân.

-Năm 1545, Nguyễn Kim chết con rể là Trịnh Kiểm lên thay nắm toàn bộ binh quyền.

*Diễn biến:

-Đầu thế kỉ XVII, cuộc chiến tranh giữa hai thế lực bùng nổ.

-Trong gần nửa thế kỉ (1627-2672),họ Trịnh và họ Nguyễn đánh nhau bảy lần,vùng đất Quảng Bình, Hà Tĩnh ngày nay trở thành chiến trường ác liệt.

*Kết quả:

-Chia cắt đất nước lâu dài.

-Gây bao đau thương cho dân tộc và tổn hại sự phát triển của đất nước.

Hệ quả

-Một vùng đất lớn từ Nghệ An đến Quảng Bình là chiến trưởng khốc liệt.

+Dân ở hai bên sông Gianh phải chuyển đi nơi khác.

+Nhân dân tàn hại lẫn nhau.

+Chia cắt kéo dài đến hơn 200 năm, gây trở ngại cho giao lưu kinh tế, văn hóa, làm suy giảm tiềm lực đất nước.

Tính chất hai cuộc chiến tranh Nam-Bắc triều và Trịnh-Nguyễn: là cuộc chiến tranh phi nghĩa giành giật quyền lợi và địa vị trong phe phái phong kiến, phân chia đất nước, gây tổn thất lớn về người và của, cản trở sự giao lưu kinh tế giữa hai miền đất nước.

Nguyên nhân:

- Cuối triều Lê các thế lực cát cứ nổi lên khắp nơi tranh giành quyền lực.

- Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra nhà Mạc (Bắc triều).

- Năm 1533, Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hoá lập một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua, lập ra Nam triều.

=> Gây ra chiến tranh Nam - Bắc triều.

Diễn biến:

- Chiến tranh giữa hai tập đoàn phong kiến kéo dài hơn 50 năm từ vùng Thanh – Nghệ trở ra bắc.

- Đến năm 1592, Nam triều chiếm được Thăng Long, họ Mạc chạy lên Cao Bằng chiến tranh chấm dứt.

Hệ quả

+ Một vùng đất lớn từ Nghệ An đến Quảng Bình là chiến trưởng khốc liệt.

- Dân ở hai bên sông Gianh phải chuyển đi nơi khác.

- Nhân dân tàn hại lẫn nhau.

- Chia cắt kéo dài đến hơn 200 năm, gây trở ngại cho giao lưu kinh tế, văn hóa, làm suy giảm tiềm lực đất nước.

Tính chất:

- Cuộc chiến tranh phi nghĩa giành giật quyền lợi và địa vị trong phe phái phong kiến, phân chia đất nước, gây tổn thất lớn về người và của, cản trở sự giao lưu kinh tế giữa hai miền đất nước.