Nội dung bài học

   + Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn để thể hiện chủ đề. Văn bản thường có bố cục ba phần: mở bài, thân bài, kết bài.

   + Phần Mở bài nêu chủ đề của văn bản, phần Thân bài trình bày các khía cạnh của chủ đề. Phần Kết bài tổng kết chủ để của văn bản.

   + Nội dung phần Thân bài được trình bày theo trình tự tùy thuộc vào kiểu văn bản, chủ để, ý đồ giao tiếp của người viết. Nhìn chung, nội dung ấy thường được sắp xếp theo trình tự thời gian và không gian, theo sự phát triển của sự việc hay theo mạch suy luận, sao cho phù hợp với sự triển khai chủ đề và sự tiếp nhận của người đọc.

I.BỐ CỤC CỦA VĂN BẢN

1. Văn bản có thể chia làm 3 phần:

   + Phần 1: Câu đầu tiên.

   + Phần 2: Từ Học trò đến không cho vào thăm.

   + Phần 3: Khi ông mất đến hết.

2. Phần 1: giới thiệu nhà giáo Chu Văn An.

Phần 2: Những câu chuyện về đạo đức làm thầy của Chu Văn An.

Phần 3: Sự kính trọng của người đời sau đối với Chu Văn An.

3. Các phần trên cùng tập trung thể hiện chủ đề của văn bản.

4. Bố cục của văn bản gồm 3 phần, phần đầu giới thiệu về chủ đề, phần hai làm rõ chủ đề, phần ba tổng kết lại chủ đề. Các phần này có quan hệ chặt chẽ với nhau.

II. CÁCH BỐ TRÍ, SẮP XẾP NỘI DUNG PHẦN THÂN BÀI CỦA VĂN BẢN

1.Phần thân bài kể về sự kiện: đi đến trường, tham gia khai giảng ở sân trường và tham dự buổi học đầu tiên. Các sự kiện ấy được sắp xếp theo trình tự thời gian.

2. Diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng: nhớ mẹ, thương mẹ phải cực khổ vất vả -> căm tức những điều xấu xa đã bóp nghẹt cuộc sống của mẹ con cậu bé -> vỡ òa sung sướng khi được gặp mẹ.

3. Trình tự miêu tả thường sử dụng: tổng thể -> chi tiết; khái quát -> cụ thể; xa -> gần, gần -> xa.

4. Các sự việc được sắp xếp theo trình tự thời gian.

5. Nội dung phần thân bài thường được sắp xếp theo trình tự thời gian hoặc không gian, theo sự phát triển của sự việc hoặc mạch suy luận.

Luyện tập

Câu 1 (trang 26 sgk Ngữ văn 8 Tập 1):

a, Các ý được trình bày theo trình tự miêu tả từ xa đến gần, từ khái quát đến cụ thể.

b, Các ý được trình bày theo trình tự thời gian, từ sáng đến chiều, tối.

c, Các ý được trình bày theo trình tự thời gian, theo dòng chảy của lịch sử.

Câu 2 (trang 27 sgk Ngữ văn 8 Tập 1):

Lòng thương mẹ của chú bé Hồng:

   + Sự căm ghét những điều xấu xa đã làm khổ mẹ (qua cuộc nói chuyện với bà cô).

   + Niềm hạnh phúc vỡ òa khi được gặp lại mẹ.

Câu 3 (trang 27 sgk Ngữ văn 8 Tập 1):

Cách sắp xếp này chưa hợp lý. Cần phải giải thích ý nghĩa câu tụ ngữ trước rồi mới chứng minh tính đúng đắn của nó.

Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản

   1. Bố cục của văn bản

   a. Những nội dung trong đơn cần được sắp xếp theo trật tự. Không thể tùy thích ghi mà phải theo thứ tự.

   b. Khi xây dựng văn bản cần quan tâm đến bố cục vì việc xây dựng bố cục thể hiện sự rành mạch, rõ ràng trong suy nghĩ, trong cách sắp xếp của người viết, giúp tạo hiệu quả trong giao tiếp.

   2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản

   a. Hai câu chuyện đã cho chưa có bố cục.

   b. Sự bất hợp lí trong cách kể : Nội dung của câu chuyện không theo một trình tự nào cả, thiếu mạch lạc. Ở VB (1), khi đang kể việc ếch đã lên bờ, lại kể sang chuyện ếch sống trong giếng, rồi lại kể chuyện ếch ra ngoài giếng,... Ở VB (2), lí do khoe được áo lại được kể sau, cách kể không được hấp dẫn.

   c. Bố cục hai câu chuyện nên được sắp xếp :

   - VB (1) : ếch sống trong giếng → thấy trời bé tí → oai với bọn cua ốc → trời mưa, ra ngoài → quen thói nhâng nháo → bị trâu giẫm bẹp.

   - VB (2) : Ở đoạn 2, nói về lí do trước khi về sự việc khoe được áo mới.

   3. Các phần của bố cục

   a. Nhiệm vụ các phần :

Các phần trong bàiVăn bản miêu tảVăn bản tự sựMở BàiGiới thiệu cảnh được miêu tảGiới thiệu chung về sự việcThân Bàitả chi tiết cảnh vật, đối tượngkể diễn biến sự việcKết Bàithường nêu cảm nghĩkể lại kết cục sự việc

   b. Nên phân biệt nhiệm vụ của mỗi phần. Vì chúng giúp tạo sự rành mạch, rõ ràng, tránh được lộn xộn.

   c. Nói như vậy là không đúng. Vì mỗi phần có nhiệm vụ riêng, các phần có liên quan chặt chẽ, nhưng cũng độc lập, không giống nhau.

   d. Không thể đồng ý với ý kiến của bạn đó. Vì mỗi phần có chức năng và nhiệm vụ riêng, đều quan trọng như nhau.

Luyện tập

Câu 1 (trang 30 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

   Những ví dụ :

   - Câu chuyện Lợn cưới áo mới và Ếch ngồi đáy giếng được dẫn phần I.

   - Trong thực tế : Kể chuyện em đi học muộn :

       + Đoạn văn chưa có bố cục rõ ràng : "Em đi học bằng xe đạp. Mọi người đi sát nhau, em vô tình bị ngã. Ngày hôm qua em đã đến trường muộn. Đường thì rất đông, xe cộ nhiều. Vì thế em bị muộn học."

   → Đoạn văn đã sửa lại : "Ngày hôm qua em đã đến trường muộn. Đường thì rất đông, xe cộ nhiều. Em đi học bằng xe đạp. Mọi người đi sát nhau, em vô tình bị ngã. Vì thế em bị muộn học."

Câu 2 (trang 30 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

   Bố cục của truyện "Cuộc chia tay của những con búp bê" :

   - Mở bài : Cảnh hai anh em chia đồ chơi (hiện tại)

   - Thân bài : trở lại quá khứ - chia tay lớp học.

   - Kết bài : hai anh em chia tay nhau (hiện tại)

   * Bố cục này khá rành mạch và hợp lí. Một cách khác, có thể kể theo trình tự thời gian quá khứ đến hiện tại,...

Câu 3 (trang 30 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

   Bố cục khá rành mạch, nhưng chưa hoàn toàn hợp lí. Ở Mở bài, nên thêm phần giới thiệu họ tên, đề tài báo cáo sau lời chào. Thân bài nên bỏ phần (4). Kết bài nên trình bày khái quát những nội dung vừa nói và gợi mở định hướng.