Những đặc điểm cơ bản của cộng đồng nông thôn cổ truyền như tự túc về kinh tế, tự trị về chính trị, thuần nhất về xã hội và biến đổi chậm chạp đã được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước chỉ ra (Từ Chi, Phan Huy Lê, Bùi Xuân Đính, Jan Breman, P.Gourou...). Tuy nhiên, theo Tô Duy Hợp và Lương Hồng Quang thì bên cạnh những “đặc tính trồi như khép kín, tự túc về kinh tế, tự trị về chính trị và thuần nhất về mặt xã hội, làng – xã vẫn chứa đựng những yếu tố bổ sung, có khi là ngầm ẩn như mở, thị trường, bị trị, dị biệt, tạo nên cái thế đối/hợp đóng – mở, tự túc – thị trường, tự quản – bị trị, thuần nhất – dị biệt” (Tô Duy Hợp và Lương Hồng Quang, 2000: 80).

Ở quê, nhà ngói đơn sơ nhưng cổng được mở rộng từ tờ mờ sáng, bạn có thể đi thẳng vào nhà, ra ngõ sau để kiếm chủ nhà, nếu rỗi việc bạn sẽ được chủ nhà giữ lại để mời bát nước mát rượi, tám vài câu chuyện phím lúc nông nhàn