Tố Hữu là một trong những cây đại thu trong nền thơ ca Việt Nam hiện đại. Ông là một trong những nhà thơ có khuynh hướng sáng tác thiên về cách mạng một cách rõ rệt. Đại đa số các sáng tác của ông đều mang hơi hướng của những sáng tác hướng về đại chúng, hướng về những tư tưởng lớn. Khi con tu hú cũng là một trong những sáng tác tiêu biểu của ông phản ánh chất lính đó

Bài thơ được Tố Hữu sáng tác trong một hoàn cảnh vô cùng đặc biệt, khi ông đang phải ở trong tư thế của một người tù cách mạng, đang bị địch giam giữ tại một nhà lao ở phủ Thừa – Thiên. Một người cách mạng đang ở trong tâm trạng “bừng nắng hạ”, khi “mặt trời chân lý chói qua tim”, khi nhiệt huyết đánh giặc báo thù cho dân cho nước đang phừng phừng trong trí nghĩ mà lại bị đầy ải vào nơi không có tự do khiến Tố Hữu cảm thấy bí bách, choáng váng vô cùng. Trong nơi ngục tù tăm tối, tâm hồn Tố Hữu vẫn mãi khắc khoải về thế giới bên ngoài đầy sự phóng thoáng, tự do, ông khát khao được vượt khỏi những song sắt, được thả tâm hồn mình cùng những tư tưởng về cách mạng về kháng chiến.