ình yêu con người của Bác thể hiện qua lòng thương những con người bé nhỏ, không có tiếng nói, bị đày đọa trong bối cảnh xã hội nhức nhối bấy giờ. Ta có thể thấy được sự đồng cảm, thương tâm trong lời thơ của Bác: “Thân anh da bọc lấy xương/ Khổ đau, đói rét, hết phương sống rồi/ Đêm qua còn ngủ bên tôi/ Sáng nay anh đã về nơi suối vàng.” (bài “Một người tù cờ bạc chết cứng.”)
(Vì tình yêu con người cũng được thể hiện qua những bài thơ giàu giá trị hiện thực ở trên, nên không phân tích nữa tránh lặp ý.)
Tình yêu thiên nhiên của Bác bộc lộ qua hồn thơ hết sức tinh tế, nhạy cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên và sự sống.
Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ. (Bài “Ngắm trăng”)
Mặc dù bị trói chân tay
Chim ca rộn núi, hương bay ngát rừng
Vui say ai cấm ta đừng,
Đường xa âu cũng bớt chẳng quạnh hiu. (Bài “Trên đường”)
Có thể thấy, trong hoàn cảnh tù đầy, hồn thơ Hồ Chí Minh vẫn rung động trước vẻ đẹp tuyệt diệu của thiên nhiên, điều này được thấy rõ trong bài “Chiều tối”:
Phiên âm:
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không;
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.
Dịch thơ:
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;
Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.
Bài thơ vận dụng sự kết hợp hài hòa giữa nét cổ điển và hiện đại. Cánh chim và chòm mây là những hình ảnh quen thuộc trong thơ Đường, nhưng trong thơ xưa, cánh chim bay về những nơi vô định và thường mang nỗi u buồn, chán nản. Cánh chim của Hồ Chí Minh cũng buồn, cũng mệt nhưng nó đi tìm chốn ngủ, rồi lại tiếp tục sống. Đây chính là tinh thần hiện đại của Bác. Bên cạnh đó là hình ảnh đối lập giữa thiên nhiên chậm rãi, mỏi mệt với con người lao động hăng say, khỏe khoắn. Hình ảnh lò than rực ánh hồng đã khép lại bức tranh thiên nhiên đẹp nên thơ đầy tâm sự của Bác.
Tình yêu đất nước: Xuyên suốt “Nhật ký trong tù”, Bác bày tỏ lòng yêu nước nồng nàn, tấm lòng luôn hướng về dân, về đất nước còn đang gặp khó khăn với nỗi nhớ thiết tha, bồn chồn lo lắng. Ta cảm nhận được điều này trong những câu thơ