Thái độ và cảm xúc của nhân vật ông giáo đối với Lão Hạc diễn biến đa dạng theo tình huống từ dửng dưng đến cảm thông , thoáng buồn và nghi ngờ, kính trọng vì cái chết đầy lòng cao đẹp của Lão Hạc.

Sau khi nghe lão Hạc kể chuyện, ông giáo có chút thương cảm cho tình cảnh của lão. Ông an ủi và sau đó nhận lời nhờ cậy của lão. Nhiều lúc ông đã giấu giếm vợ giúp đỡ Lão Hạc. Khi nghĩ lão Hạc làm liều, ông giáo thất vọng, cảm thấy cuộc đời quả thật một ngày cũng thật buồn chán. Bởi lẽ ông rất tin tưởng vào nhân cách của lão.

Đến khi hiểu ra. Cái chết của Lão Hạc càng "đánh bóng" vẻ đẹp tâm hồn của lão. Ống thấy cuộc đời chưa hản là buồn chán vì cuộc đời vẫn còn thật vui vẻ và cao đẹp vì có những người nông dân có tâm hồn thiêng liêng, tự trọng.

Qua đó, nhà văn Nam Cao cho thấy rằng đối với những người dân, phải cố gắng tìm hiểu họ. Không phải chỉ thoáng qua câu chuyện mà hiểu hết được cuộc đời, lý do của họ. 

Nhân vật tôi- ông giáo đã có những thay đổi trong tâm trạng trước lão Hạc. Chỉ với một số câu văn hay những diễn biến tâm lí, nhà văn đã giúp ta hiểu hơn về nhân vật. Trước những câu chuyện của lão Hạc, thái độ ông giáo đi từ cảm thông, buồn bã thậm chí là nghi ngờ, sửng sốt và xót xa. Sự khổ sở của lão Hạc với tình cảnh tuổi già cô đơn làm ông thương lão nên thường cố gắng giúp lão. Nghe lão nói chuyện bán chó, ông thản nhiên, ông không tin lão sẽ làm vậy và có lẽ, ông cho rằng lão bán cũng chẳng sao, như việc ông bán sách của mình. Nhưng khi ông chứng kiến nỗi dằn vặt của lão sau khi bán chó, lòng đồng cảm và cả xót thương sống dậy khiến ông chỉ biết an ủi lão. Ông giáo vẫn luôn là người bạn lắng nghe nên tìm cách giúp lão khi lão đói khổ dù lão từ chối tất cả. Nghe Binh Tư nói lão Hạc xin bả chó, môt thoáng sửng sốt, một nỗi thất vọng trào dâng trong lòng ông giáo. Ông đã nghĩ cuộc đời này đáng buồn vô cùng. Nhưng khi thấy lão chết, lão chết bằng bả chó, tất cả trong ông lúc này chỉ còn là ân hận ,xót xa và đau đớn. Với một con người giàu lòng tự trọng như lão Hạc, chính lão đã giúp ông nhận ra bản thân mình đã không thể thấu hiểu mọi người và thấy có lỗi vì đã nghi ngờ lão- một con người với nhân cách đẹp. Tâm trạng đổi thay của ông giáo cũng là bài học nhận thức mà nhà văn muốn nói với ta về cách sống, cách hiểu con người trong cuộc đời nhiều cung bậc.