Nguyễn Thành Long là một cây bút chuyên viết truyện ngắn và kí. Nét đặc sắc trong truyện ngắn của ông là luôn tạo hình tượng đẹp, ngôn ngữ trong trẻo, nhẹ nhàng, sáng tác của nhà thơ có nhiều đặc sắc. Nổi bật sáng tác của ông có thể nói đến là "Lặng lẽ Sa Pa". Truyện được viết năm 1970, với tên truyện ta thấy Sa Pa là một nơi yên lặng để có thể nghỉ ngơi nhưng cạnh vẻ bề ngoài đó chính là sự sôi nổi của tuổi trẻ, chính là anh thanh niên.

Trước tiên tác giả giới thiệu cho người đọc một vùng đất đầy ấn tượng, vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa đã làm nền cho con người Sa Pa, những con người làm nghiên cứu khoa học trong lặng lẽ mà rất khẩn trương vì lợi ích đất nước, cuộc sống con người. Trong đó có anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu. Anh thanh niên được giới thiệu là "người cô độc nhất thế gian" một mình làm việc trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét, quanh năm suốt tháng bốn bề mây phủ giá lạnh, anh cô độc "thèm người”, công việc mỗi ngày của anh “đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây đo chấn động mặt đất”. Nhằm dự vào việc báo trước thời tiết hàng ngày phục vụ sản xuất và chiến đấu, công việc đòi hỏi tỉ mỉ, chính xác, có tinh thần trách nhiệm cao.

Công việc gian khổ vất vả nhưng anh thanh niên vẫn yêu nó, làm việc vất vả. Có lần anh phát hiện một đám mây khô lên quân ta đã tiêu diệt nhiều máy bay Mỹ trên cầu Hàm Rồng, anh thấy mình hạnh phúc. Chính lòng say mê công việc mà anh đã vượt qua nỗi cô đơn, buồn chán. Anh có những suy nghĩ chân thành mà sâu sắc: “Hồi chưa vào nghề… bây giờ là làm nghề này cháu không nghĩ như vậy nữa” và khi ta làm việc là đôi sao gọi là một mình được, huống chi việc của cháu gắn liền với bao anh em đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy nhưng cất nó đi cháu buồn đến chết mất”. Qua những lời tâm sự này ta thấy đó là suy nghĩ và lối sống cao đẹp của anh thanh niên càng thấy yêu mến, quý trọng những con người như thế, biết làm chủ bản thân, ý thức sâu sắc của mục đích làm việc.

Vẻ đẹp, nếp sống, tính cách biết tự làm đẹp cho cuộc sống. Tuy sống trong điều kiện thiếu thốn nhưng người thanh niên ấy vẫn ham mê công việc biết sắp xếp lo toan cuộc sống riêng ngăn nắp. Anh tự biết làm cho cuộc sống của mình vui vẻ đầm ấm thơ mộng, ý nghĩa. Anh trồng hoa “hoa dơn, hoa thược dược, vàng, tím,… vườn hoa khoe sắc rực rỡ hàng ngày như động viên tiếp sức làm cho tâm hồn mộng mơ, yêu cuộc sống”. Anh đọc sách, trò chuyện, lấy sách làm bạn tri ân, tri kỉ. Anh nuôi gà lấy thêm thực phẩm, tạo không khí gia đình vui tươi đầm ấm. Thế giới riêng của anh “một gian nhà ba gian sạch sẽ với bàn ghế, sách vở… Có lẽ chính lối sống đẹp đẽ đó khiến anh quên đi hoàn cảnh cô độc, công việc khắc nghiệt để thấy yêu nghề yêu cuộc sống hơn.

Anh là người khiêm tốn thành thực đáng quý. Khi ông họa sĩ muốn vẽ chân dung anh, anh từ chối bởi vì công việc và đóng góp của mình còn nhỏ bé, chưa thấm vào đâu so với những người mà anh rất cảm phục, ông kĩ sư dưới vườn rau Sa Pa, người đồng chí nghiên cứu khoa học. Anh nhiệt thành giới thiệu những con người làm việc thầm lặng. Đáng quý mến nữa ở anh đó là tấm lòng rộng mở, chân thành, gần gũi, thân thiết với tất cả mọi người. Với bác lái xe dường như đã trở thành người bạn thân tình, anh chu đáo nhớ cả việc vợ bác mới ốm dậy, gửi củ tam thất về làm quà cho bác gái.

Với những người bạn mới như ông họa sĩ, cô kĩ sư anh vui mừng đến luống cuống khi biết họ sẽ lên thăm nơi ở và làm việc của mình. Anh đếm từng phút tìm thời gian gặp gỡ gắn bó vô cùng, anh thèm khao khát nghe chuyện dưới xuôi. Thời gian trôi đi thật nhanh, giờ phút chia tay đã đến anh thanh niên xúc động và đưa vào tay ông họa sĩ bằng vài nét khắc họa tác giả làm nổi bật hình ảnh anh thanh niên, bức chân dung với những vẻ đẹp tinh thần, tình cảm, lối sống, những suy nghĩ về lí tưởng.

Qua bài Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long chúng ta cần phải biết quý trọng cuộc sống, yêu thương cuộc sống nhiều hơn nữa. Tác giả đã làm nổi bật nên một hình ảnh anh thanh niên chân thật, sống tình cảm và luôn khao khát có một cuộc sống tự do. Anh thanh niên là một trong những hình mẫu lý tưởng cho cuộc sống hiện nay để các bạn trẻ noi gương theo

Nguyễn Thành Long là một trong những cây bút văn xuôi nổi bật trong giai đoạn những năm 60 – 70 chuyên viết về truyện ngắn và bút kí. “Lặng lẽ Sa Pa” là một truyện ngắn được sáng tác trong chuyến công tác tại Lào Cai giữa mùa hè 1970. Trong tác phẩm ấy, hình ảnh nhân vật anh thanh niên là điểm sáng trong câu chuyện đại diện cho những phẩm chất và tâm hồn tốt đẹp của con người mới trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

Là một chàng trai trẻ đã quyết tâm rời bỏ chốn phồn hoa đô thị để lên khu vực đỉnh Yên Sơn cao 2600m, phục vụ công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu. Nơi ấy quanh năm lạnh giá, sống một mình heo hút giữa đỉnh núi, công việc của anh là “đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hàng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu”. Qua lời kể của bác tài xế, “Anh thanh niên hai mươi bảy tuổi, người cô độc nhất thế gian,…”, “rất thèm người”.

Trong hoàn cảnh cuộc sống khắc nghiệt vậy, anh vẫn sống rất lạc quan và yêu quý, thân thiện với mọi người. Anh giữ gìn nơi ở gọn gàng, anh trồng hoa trong “vườn nhà”. Anh nuôi gà để tăng gia sản xuất như lời kêu gọi của Đảng tới toàn dân. Anh tích cực thực hiện công việc để tạo lập cho mình cuộc sống bình thường như mọi người dưới xuôi.

Dẫu một mình ở nơi vùng cao vùng sâu, anh vẫn cố gắng hoàn thành thật tốt công việc của mình. Anh đam mê với nhiệm vụ, “khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được?”. Ở người thanh niên ấy toát lên lối sống giản dị và nhiệt huyết với nghề. Thế nhưng cũng không khiến làm cho anh đôi khi có cảm giác cô độc. Anh luôn khao khát được giao lưu, chuyện trò với mọi người. Khi có khách lên thăm, anh chăm lo cho mọi người khi không quen với cái rét khắc nghiệt. Khi nghe vợ bác tài xế bị ốm, anh đã đào củ tam thất để biếu tặng.

Anh trân trọng tiếp đón ông họa sĩ già và cô kĩ sư trẻ một cách thân thiện. Anh sẵn sàng mang tặng họ những qủa trứng gà kèm một bó hoa to cho lần gặp đầu tiên. Hành động ấy mang những thông điệp thay lời muốn nói: chỉ cần đều là những người con máu đỏ da vàng, gặp nhau một lần mà cứ ngỡ đã thân thiết từ lâu. Đó chính là sức mạnh kết nối giữa những trái tim nồng ấm, nhân hậu với nhau.

Anh luôn cố gắng sống và cống hiến cho Đảng và Nhà nước. Khi đất nước cần, anh xin ra trận. Không được xông pha nơi mưa bom đạn máu, anh xung phong lên nơi khỉ ho cò gáy này để công tác. Anh tự hào, sung sướng khi biết nhờ có anh phát hiện đám mây khô mà không quân ta hạ được nhiều máy bay Mĩ. Đối với anh, được cống hiến, lao động là lý tưởng sống của anh. Anh tâm niệm rằng, công việc có vất vả nhưng anh không thể sống thiếu nó được.

Đối với biết bao người khi được nghe về công việc mà anh chia sẻ, họ chắc hẳn rất tán thưởng, ngưỡng mộ công sức của anh. Thế nhưng anh luôn khiêm tốn, anh nghĩ công việc của mình rất nhỏ bé so với nhiều người khác. Anh hân hoan kể cho mọi người nghe công việc mà anh đã làm biết bao năm qua chỉ trong vỏn vẹn 5 phút nhưng đã đủ để cho ta thấy hết được con người, thiên tính tốt đẹp của anh. Người nghe có thể cảm nhận được tinh thần, niềm hạnh phúc đang lan tỏa từ người con trai ấy.

Đặc biệt hơn nữa, sau khi ông họa sĩ bày tỏ nguyện vọng muốn kí họa về anh, anh đã giới thiệu ngay cho ông những người đáng được ghi nhận hơn. Đó là ông kĩ sư nông nghiệp ngày đêm vất vả tạo ra những củ su hào to hơn vườn rau Sa Pa hay anh cán bộ khí tượng nghiên cứu, thiết lập bản đồ sét. Anh biết rằng, kề bên anh có rất nhiều người cũng đang miệt mài, ngày đêm cống hiến cho sự phát triển của nước nhà. Anh thấu hiểu được giá trị của sự hi sinh thầm lặng nhưng to lớn. Đức tính khiêm tốn ấy của anh thật đáng khâm phục. Bác Hồ đã dạy “Có tài mà không có đức thì vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Thật hãnh diện biết bao, khi thế hệ trẻ Việt Nam có những lớp người như anh - luôn say mê, nhiệt huyết, có quan niệm đúng đắn về cuộc sống và công việc nhưng vẫn giữ được những đức tính thanh cao.

Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” đã khắc họa thành công hình ảnh nhân vật anh thanh niên với những phẩm chất đáng mến. Anh là tấm gương tiêu biểu cho hình tượng lao động mới trong xã hội mới: dám nghĩ, dám làm không ngại gian khó.

Bằng lối kể chuyện gần gũi, chân thực, đồng thời tác giả miêu tả chi tiết, sắc nét những tâm tư, suy nghĩ, hành động của từng nhân vật giúp cho người đọc như được sống cùng nội dung câu truyện ấy. Không chỉ thế, truyện còn giúp ta có thêm những bài học và động lực sống và làm việc có ích hơn cho sự nghiệp của đất nước, trở thành con ngoan trò giỏi, người có ích cho xã hội.