Nhà phê bình văn học Hoài Thanh khi bàn về vai trò của văn chương với cuộc sống con người đã đưa ra nhận định sau: "Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có". Đây là một phát hiện không mới nhưng sâu sắc, ẩn chứa trong đó những thông điệp thú vị về tâm tư tình cảm - thế giới muôn màu sắc và đầy nhân văn của con người mà văn chương góp phần đem lại.

Trong nhận định của Hoài Thanh, khái niệm văn chương dùng để chỉ một ngành nghệ thuật sử dụng chất liệu ngôn từ để xây dựng hình tượng, phản ánh và biểu hiện đời sống. Văn chương không giống văn học vì văn học là ngành khoa học nghiên cứu về văn chương. Đối tượng của văn học là các hiện tượng văn chương nghệ thuật. Văn học được coi như một ngành khoa học trong khi văn chương là nghệ thuật ngôn từ.

Văn chương có khả năng gây dựng những cảm xúc trong ta. Những cảm xúc ấy với ai đó có sẵn, nhưng với một số người thì phải qua văn chương. Văn chương là cuộc sống được nhìn qua lăng kính nghệ thuật. Cuộc sống muôn hình, muôn vẻ với bao nhiêu sắc màu. Chúng ta, những người bình thường khó lòng cảm nhận được mọi diễn tiến của lòng người cũng như cuộc sống nếu như ta không được tiếp cận với những tác phẩm văn chương bởi "Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có", làm giàu tâm hồn ta bằng những tình cảm cao đẹp, phù hợp truyền thống đạo lý dân tộc, những nét ứng xử tinh tế nhân văn, những bài học sâu sắc về cuộc đời... Như vậy, những thông điệp mà nhà văn, nhà thơ truyền tải trong tác phẩm đều đến với chúng ta. Tiểu thuyết "Tiếng chim hót trong bụi mận gai" của Colleen McCullough - một tiểu thuyết đến từ Úc, đất nước xa xôi với rất nhiều sự khác lạ về văn hóa, nếp nghĩ, phong tục so với chúng ta. Tuy thế, chúng ta vẫn xúc động trước cuộc tình đẹp đầy bi kịch của cô gái có tên Meggie với cha đạo Palph. Với nhiều người có lẽ đến tác phẩm này mới nhận ra một chân lí: Con người khát khao được sống với tình yêu của mình dù họ phải trả giá bằng cả cuộc đời khổ đau. Chân lí ấy khó có một lí thuyết hay một khóa học nào đưa lại thuyết phục như qua một tác phẩm văn chương bất hủ.

Không phải tác phẩm văn chương nào cũng đem lại những giá trị tốt đẹp cho con người. Rất nhiều tác giả văn chương đi chệch khỏi truyền thống đạo lí nhân văn, khiến tác phẩm của họ đem lại thú vui giải trí không lành mạnh. Trước tiên văn chương cần có lời hay ý đẹp và sau đó nó phải là sản phẩm của những trái tim biết yêu thương. Lúc đó, người tiếp nhận văn chương sẽ có những tình cảm đẹp mà văn chương đưa lại.

Qua thực tế cuộc sống và việc tiếp nhận văn chương cho thấy nhận định của Hoài Thanh là đúng đắn. Văn chương sẽ giúp con người ta sống tốt, tạo nên cho ta những tình cảm đẹp đẽ khiến chúng ta yêu hơn chính mình và con người xung quanh

Cuộc sống luôn ngập tràn những niềm vui, nỗi buồn, luôn hiện hữu với gam màu sắc khác nhau. Và văn chương, với đặc trưng của mình, là tiếng nói của tình cảm, cảm xúc, đôi khi thay lời con người cất lên âm thanh về cuộc sống của chính mình. Vậy nên, “văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có”.

Có thể nói, văn chương là một khái niệm trừu tượng mà ta không thể nhìn thấy hay chạm vào, ta chỉ có thể lắng nghe và cảm nhận thôi dưới hình thức âm thanh hoặc ngôn từ thế nhưng tác động của nó đến với mỗi cá nhân là vô cùng to lớn, đó là đem đến cho ta những “tình cảm ta không có”, tức là những cảm xúc mà ta chưa từng được trải nghiệm qua, nhưng thông qua một câu chuyện, một hoàn cảnh, hay một tư tưởng trong văn chương, ta giác ngộ được và dần kiến tạo được nên chính bản thân mình.

Văn chương giúp ta nhận thức được giá trị to lớn của tình thân. Đó là tình cảm gia đình, tình ông bà, cha mẹ, anh chị em. Suốt chiều dài lịch sử văn chương của nhân loại, không thể không kể đến những câu ca dao nói về thứ tình cảm trên, như “ Anh em như thể tay chân / Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần”, “ Công cha như núi Thái Sơn / Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”, “Vợ chồng là nghĩa cả đời/ Ai ơi nhớ nghĩ những lời thiệt hơn.”…hay đó là những câu chuyện xúc động về tình mẫu tử, anh em như Sự tích cây vú sữa hay Sự tích trầu cau,…Những câu từ, những tác phẩm không chỉ đem đến cho ta nhận thức mà còn giúp ta thấm thía hơn về những giá trị tình cảm cao đẹp thiêng liêng, để ta biết thêm yêu thương, trân trọng chính gia đình, những người thân yêu nhất của ta.