1. MB: Dẫn dắt và nêu vấn đề: Đoạn trích trong VCAP của TH - Đoạn Mị cắt dây cởi trói cho A Phủ trong đêm đông

2. TB

a) Khái quát chung

*Giới thiệu về tác giả, tác phẩm, đoạn trích 
– Tô Hoài là một trong những nhà văn lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại gây ấn tượng với bạn đọc bằng lối kể chuyện có duyên, tự nhiên, là nhà văn có vốn am hiểu rộng, khéo léo đưa hiểu biết của mình vào trong tác phẩm. Là nhà văn có biệt tài miêu tả ngoại cảnh.

- Hoàn cảnh sáng tác tác phẩm: được trích trong tập "Truyện Tây Bắc" là kết quả của chuyến thâm nhập thực tế của Tô Hoài cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc (1952). Trong chuyến đi này, Tô Hoài đã sống và gắn bó nghĩa tình với đồng bào các dân tộc Thái, Mường, Mông,.. Đoạn trích "VCAP" là đoạn miêu tả rõ nét diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong đêm cởi trói cứu A Phủ, là đoạn thể hiện sâu sắc tư tưởng của nhà văn.
* Mị là ai? A Phủ là ai? 

- Mị vốn là một người con gái đẹp . Mị có nhan sắc, và có khả năng âm nhạc, cô giỏi sáo và giỏi: “thổi lá cũng hay như thổi sáo” . Cô còn một tâm hồn tràn đầy khát khao cuộc sống, khát khao yêu đương. Quả thế, Mị đã nhận được tình yêu và đã khát khao yêu, trái tim từng đã bao nhiêu lần hồi hộp trước trước âm thanh hò hẹn của người yêu . Cuộc sống tuổi thanh xuân, tương lai của Mị hứa hẹn biết bao điều tốt lành, tươi sáng. Khi mùa xuân về, Mị đã sống những giây phút tươi đẹp của tuổi thiếu nữ.

- Nhưng vì món nợ truyền kiếp của bố mẹ Mị buộc phải làm dâu gạt nợ chịu kiếp sống làm trâu gạt nợ nhà thống lí Pá tra. Cuộc sống của Mị ở nhà thống lý Pá Tra như địa ngục trần gian khiến cho Mị bị tê liệt về tâm hồn. Và chính cuộc gặp gỡ với A Phủ- một người có chung cảnh ngộ đang bị chà đạp, trói đứng tại nhà thống lí, trước mặt Mị và hành động quyết liệt cắt dây cởi trói cho A Phủ hiện lên trong đoạn trích là bản lề mới cho cuộc đời của Mị

b) Cảm nhận về tâm trạng Mị trong đoạn trích
– Tâm trạng của Mị trước đêm cởi trói cho A Phủ
+ A Phủ vì đánh con quan nên đã bị phạt vạ và trở thành nô lệ cho nhà thống lý Pá Tra. Vì để hổ vồ mất một con bò nên A Phủ bị thống lý Pá Tra trói đứng vào cột ở góc nhà, chờ khi nào bắt được hổ mới tha.
+ Mấy đêm đầu, Mị dậy thổi lửa hơ tay thấy A Phủ bị trói, Mị dửng dưng vô cảm (Nếu A Phủ là cái xác chết đứng đấy cũng thế thôi). Bởi cảnh trói người, đánh người đến chết ở nhà thống lý Pá Tra là một cảnh rất quen thuộc đối với Mị. Tâm hồn Mị như tê dại trước mọi chuyện, kể cả lúc ra sưởi lửa bị A Sử đánh ngã xuống cửa bếp, hôm sau Mị vẫn thản nhiên ra sưởi lửa hơ tay.
– Tâm trạng Mị trong đêm cởi trói cho A Phủ

+ Mùa đông trên núi cao dài và lạnh lắm, Mị có một thói quen không thể bỏ đó là sưởi lửa mỗi buổi đêm. Với Mị, bếp lửa là người bạn, là tri âm, là tri kỷ, là thứ hiếm hoi mang tới cho Mị một nguồn sáng ấm áp, giúp Mị vượt qua sự lạnh giá, cô đơn trên dẻo cao này. Dù đã có nhiều lần, A Sử về và nhìn thấy Mị sưởi lửa, hắn đạp Mị ngã lăn nhưng Mị vẫn nhất quyết không bỏ thói quen này.

+ Khi chứng kiến tình cảnh của A Phủ, mấy hôm đầu Mị vô cảm, thờ ơ với hiện thực trước mắt: “A Phủ là cái xác chết đứng đó cũng thế thôi”. Câu văn như một minh chứng sự tê dại trong tâm hồn Mị. Bởi trong hoàn cảnh của Mị, cô gái này thực sự đã quá khổ để có thể đồng cảm với nỗi khổ của người khác, thậm chí, trái tim của Mị bây giờ còn mất hết những cảm xúc, chỉ còn một trái tim đóng
băng, lạnh giá vô cùng.

+ Bước ngoặt bắt đầu từ những dòng nước mắt: “Đêm ấy A Phủ khóc. Một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen”. Và giọt nước mắt kia là giọt nước cuối cùng làm tràn ly nước. Nó đưa Mị từ cõi quên trở về với cõi nhớ. Mị nhớ mình đã từng bị trói, đã từng đau đớn và bất lực. Mị cũng đã từng khóc, nước mắt chảy xuống cổ, xuống cằm không biết lau đi được. A Phủ, nói đúng hơn là dòng nước mắt của A Phủ, đã giúp Mị nhớ ra hoàn cảnh của mình, xót thương cho chính mình. Và Mị đã nhớ lại mọi chuyện, biết nhận ra mình cũng từng có những đau khổ, mới có thể thấy có người nào đó cũng khổ giống mình.
=> Từ sự thương mình, Mị dần dần có tình thương với A Phủ, tình thương với một con người cùng cảnh ngộ. Nhưng nó còn vượt lên giới hạn thương mình: “Mình là đàn bà ... chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây thôi còn người kia việc gì mà phải chết”. Mị không cảm thấy sợ hãi, chỉ cảm thấy một điều duy nhất bây giờ: “Cha con chúng nó thật độc ác”. Nghĩ thế, Mị cầm dao cắt dây trói cho A Phủ
để rồi có khựng lại vài giây rồi bất ngờ chạy theo A Phủ. Lòng ham sống của một con người như được thổi bùng lên trong Mị, kết hợp với nỗi sợ hãi, lo lắng cho mình. Mị như tìm lại được con người thật, một con người còn đầy sức sống và khát vọng thay đổi số phận. Đến bây giờ, tất cả những nỗi sợ hãi như cường quyền, bạo quyền hay thần quyền đều tan biến, chỉ còn lại trong Mị là một lòng ham sống vô cùng mãnh liệt, trào sôi.

+ Hai người dắt tay nhau đi, chạy trong đêm tối, mặc kệ tất cả những khổ ải nơi Hồng Ngài này đề tới Phiềng Sa, gặp cán bộ A Châu, hai người được giác ngộ cách mạng và kết hôn với nhau, trở thành những chiến sĩ kiên trung trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc.

=>  Tâm trạng Mị từ vô cảm đến đồng cảm => nhận thức rõ và căm thù sự độc ác của nhà thống lý Pá Tra => nhận ra sự độc ác và bất công => tình thương và sự đồng cảm giai cấp mạnh mẽ đã thôi thúc Mị đi đến một hành động táo bạo: cắt dây trói cứu A Phủ. 

-> Mị cứu A Phủ cũng là tự giải thoát cho cuộc đời đầy đau khổ của mình. Hành động này có ý nghĩa bước ngoặt đối với cuộc đời nhân vật Mị và và sự phát triển của cốt truyện. Nó phù hợp với quá trình phát triển tâm lý và tính cách của Mị, là đỉnh điểm của tinh thần phản kháng, thể hiện rõ sức sống tiềm tàng, mãnh liệt trong tâm hồn Mị

=> Mị đã chiến thắng cả thần quyền lẫn cường quyền.

c) Bình luận về tư tưởng nhân đạo của nhà văn trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ
- Với hình tượng nhân vật Mị và A Phủ trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ”, nhà văn Tô Hoài đã thực hiện trọn vẹn sứ mệnh là “kẻ nâng giấc” “bênh vực cho những con người không còn ai để bênh vực” khi mang đến cho người đọc một hình tượng nghệ thuật với biết bao vẻ đẹp – nhất là sức sống tiềm tàng mãnh liệt không thế lực nào có thể dập tắt được. Việc Mị cởi trói cho A Phủ có thể coi như một chiếc bản lề khép mở hai thế giới. Nó khép lại thế giới tăm tối của cuộc sống trâu ngựa, nô lệ ở Hồng Ngài. Nó mở ra một cuộc sống tươi sáng ở Phiềng Sa. Hành động Mị cởi trói cho A Phủ trốn khỏi Hồng Ngài đến với tiếng gọi của Cách mạng là một mốc son chói lọi trong tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ của Tô Hoài nói riêng và của các nhà văn sau cách mạng nói chung.
d) Nghệ thuật: 

* Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật
– Khi miêu tả tâm lý nhân vật, tác giả đặt nhân vật trong một hoàn cảnh đặc biệt để nhân vật tự bộc lộ tâm lý của mình.
– Tác giả khai thác có hiệu quả ngôn ngữ nửa trực tiếp và độc thoại nội tâm để làm nổi bật chiều sâu tâm hồn nhân vật, tâm lý nhân vật được Tô Hoài tái hiện một cách tinh tế, chân thực sinh động đạt đến phép biện chứng của tâm hồn.

3. Kết bài: Khẳng định lại vấn đề, liên hệ mở rộng