Bến nhà Rồng là một trong những di tích lịch sử gắn liền với con đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Bến Nhà Rồng, hay Bảo tàng Hồ Chí Minh, khởi đầu là một thương cảng lớn của Sài Gòn. Thương cảng này nằm trên sông Sài Gòn và được xây dựng từ 1863, và hơn 2 năm sau đó, năm 1864, ngôi nhà Rồng này được hoàn thành, trên khu vực gần cầu Khánh Hội.

Nhà Rồng được khởi công xây dựng ngày 4 tháng 3 năm 1863, do "Công ty vận tải đường biển" xây cất để làm nơi ở cho viên Tổng quản lý và nơi bán vé tàu. Nóc nhà gắn hình rồng, ở giữa thay vì trái châu thì là chiếc phù hiệu mang hình "Đầu ngựa và chiếc mỏ neo". Phù hiệu "Đầu ngựa" hàm chỉ thời trước bên Pháp, công ty này chuyên lãnh chở đường bộ với ngựa kéo xe, còn "Mỏ neo" tượng trưng cho tàu thuyền. Trụ sở công ty được giới bình dân gọi là Nhà Rồng, có nhiều thuyết về cái tên này: có thuyết nói rằng vì có gắn đôi rồng lớn bằng đất nung tráng men xanh trên nóc nhà, một thuyết khác cho rằng khác là Nhà Rồng có nghĩa là Gia Long với Nhà là Gia, Rồng là Long, bến Nhà Rồng được người Pháp đặt để nhớ tới quan hệ của vua Gia Long với nước Pháp. Vào tháng 10 năm 1865, người Pháp đã cho dựng cột cờ Thủ Ngữ. Từ "Thủ ngữ" có nghĩa là sở cạnh tuần tàu biển. Cột cờ treo cờ hiệu để cho tàu thuyền ra vào Cảng nên biết vào ngay hay chờ đợi. Đến gần cuối năm 1899, công ty được phép xây cất bến cho tàu cập vào. Bến lót ván dày, đặt trên trụ sắt dọc theo mé sông 42 mét (phía tàu cập vào). Bến này cách bến kia 18 mét. Bề ngang của mỗi bến vào phía trong bờ là 8 mét. Từ bờ ra bến có cầu rộng 10 mét. Ban đầu xây hai bến rồi xây thêm bến thứ ba.

Năm 1919, công ty được phép xây bến bằng xi măng cốt sắt, nhưng không thực hiện được, phải đến tháng 3 năm 1930 mới hoàn thành bến mới, chỉ một bến nhưng dài tới 430 mét.

Năm 1955, sau khi thực dân Pháp thất bại ở Việt Nam, thương cảng Sài Gòn được chuyển giao cho chính quyền miền Nam nước ta quản lý. Chính quyền đã cho tu bổ lại mái ngôi nhà và thay thế hai con rồng cũ bằng hai con rồng khác với tư thế quay đầu ra. Với diện tích gần 1500 mét vuông xây dựng làm tòa nhà, diện tích còn lại là hoa viên tràn ngập màu xanh lá với không khí thoáng mát, khung cảnh thơ mộng bao gồm trên 400 gốc cây quý từ khắp mọi miền đất nước tụ hội về đây khoe sắc tỏa hương, đặc biệt là cây đa tân trào của cố Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, gốc cây bồ đề của Tổng thống Ấn Độ. Năm 1965, ngôi nhà Rồng do quân đội Mỹ sử dụng làm trụ sở của Cơ quan tiếp nhận viện trợ quân sự Mỹ. Năm 1975, sau ngày đất nước thống nhất, nhà Rồng, biểu tượng của cảng Sài Gòn, thuộc Cục đường biển Việt Nam quản lý.

Ngày nay, bến nhà Rồng là một di tích lịch sử nổi tiếng ở Thành phố Hồ Chí Minh, tọa ở vị trí số 01, đường Nguyễn Tất Thành, quận 4. Nằm ở vị trí trung tâm, trước mặt là cửa biển Bạch Đằng lộng gió, khi thành phố lên đèn, bến nhà Rồng lung linh diễm lệ tô điểm thêm cho thành phố “ hòn ngọc của Viễn Đông”.

Bến nhà Rồng hiện nay là Bảo tàng Hồ Chí Minh, Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh, là một trong những chi nhánh các bảo tàng và di tích lưu niệm về Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cả nước. Bởi lẽ, Tại nơi đây, vào ngày 5 tháng 6 năm 1911, người thanh niên Nguyễn Tất Thành (sau này lấy tên là Hồ Chí Minh) đã xuống một con tàu làm phụ bếp để có điều kiện sang châu Âu. Sau này là Ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước ở Việt Nam.

Bến cảng nhà Rồng là nơi lưu giữ biết bao tư liệu, hiện vật vô giá giúp cho thế hệ đi sau hiểu rõ hơn về cuộc đời cũng như sự nghiệp cách mạng vĩ đại của người Cha già dân tộc. Bảo tàng được xây dựng thành 12 phòng trưng bày với khoảng 170 tư liệu, hình ảnh và hiện vật.

Không chỉ thế, đây còn là địa chỉ để nhân dân đến nghiên cứu m tìm hiểu về cuộc đời về sự nghiệp cách mạng của Bác. Bến nhà Rồng cũng là một điểm đến thu hút hàng triệu khách du lịch trong nước cũng như quốc tế. Nhân dịp kỉ niệm 300 năm Sài Gòn Thành phố Hồ Chí Minh, Bến nhà Rồng đã vinh dự được chọn làm biểu tượng của một thành phố đã trải qua những cơn biến thiên trong lịch sử của cả dân tộc.

Thời gian vẫn cứ thế trôi đi, bến nhà Rồng vẫn sừng sững hiên ngang, là minh chứng đẹp đẽ và thuyết phục nhất về một vĩ nhân của Việt Nam- Bác kính yêu hay cũng chính là một bằng chứng lịch sử để gửi gắm đến muôn thế hệ mai sau về những tháng ngày mà cha ông chúng đã đi qua nhiều thử thách mà cũng thật oai hùng.