Nguyễn Trãi ( 1380-1442) hiệu là Ức Trai con của Nguyễn Phi Thanh quê gốc ở thôn Chi Ngại xã cộng hòa,tỉnh Hải Dương.Ông tham gia khởi nghĩa đã trở thành một nhân vật lịch sử lỗi lạc.Ông là nhà tư tưởng,nhà quân sư thiên tài,nhà ngoại giao xuất chúng,nhà văn hóa nhà thơ lỗi lạc.Ông đã để lại cho người đời một sự nghiệp văn chương đồ sộ và vô cùng phong phú trong đó có bình ngô đại cáo,quốc âm thi tập,… Bài ca côn sơn có khả năng được ông viết vào hoàn cảnh hòa bình khi ông cáo quan về côn sơn.Côn sơn không chỉ là quê hương mà nó còn là nơi nuôi dưỡng tâm hồn ông.Côn sơn ca vừa là bài ca thiên nhiên vừa là bài ca tâm trạng.Chính hai ý này đã hòa quyện trong cảm xúc của tác giả.Đoạn trích miêu tả cảnh đẹp của thiên nhiên nhưng vẫn thấm đậm ý nghĩa trữ tình của tâm trạng.Trong chữ hán bài thơ được viết theo thể thơ khác nhưng bản dịch đã chuyển thành thể lục bát. Đoạn thơ là sự giao hòa tuyệt đối giữa con người với cảnh vật được thể hiện rõ nét trong đoạn thơ qua đó thể hiện nhân cách và tâm hồn Nguyễn Trãi.

Côn sơn xuối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai

Côn Sơn có đá rêu phơi

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.

Trong bốn câu đầu cảnh vật hiện lên với dòng suối chảy róc rách,rì rầm như tiếng đàn lúc khoan,lúc nhặt.Trên tảng đá có phủ một lớp rêu xanh được tác giả nhân cách hóa thành như ngồi trên chiếu êm.Cảnh vật nơi đây được Nguyễn Trãi phác họa với những đặc điểm riêng biệt mà nó không hề bị trộn lẫn với bất cứ một bức tranh phong thủy nào.

Trong bài thơ động từ ta được xuất hiện “năm” lần điều đó cho thấy ta ở đây chính là Nguyễn Trãi.Ta nghe tiếng suối mà như tiếng đàn.Ta ngồi trên đá lại tưởng ngồi trên chiếu êm.ta nằm hóng mát ta ngâm thơ nhàn…giữa khung cảnh thơ mộng ấy thi sĩ trông giống như một nhà hiền triết đang nằm thưởng thức đắm mình vào cảnh thiên nhiên tuyệt mỹ nơi đây. Nếu như bốn câu thơ đầu là cảnh thiên nhiên Côn Sơn được miêu tả khách quan thì ở bốn câu thơ sau tác giả lại khéo léo luồn vào những lời khuyên xuất thế.

Bức tranh tuyệt hảo ấy không chỉ được tác giả cảm nhận bằng bằng thị giác,thính giác mà nó còn được tác giả cảm nhận bằng cả trái tim khiến cho người đọc nhận thấy cái tâm trong sáng và cái tài độc đáo qua bài thơ này. Khi Nguyễn Trãi cáo quan về quê mọi người đều tưởng ông bất mãn chán đời lui về ẩn dật để quên mình,quên đời nhưng sự thật không phải vậy.Lê Thánh Tông hiểu lòng ông,mời ông ra làm việc,ông lại hăng hái về triều,gánh vác việc nước việc dân. Khi đọc những vần thơ của Nguyễn Trãi khi viết về thôn quê chúng ta phần nào hiểu thêm về tình yêu quê hương đất nước sâu nặng của ông.

    Đọc bài thơ”Bài ca Côn Sơn” của Nguyễn Trãi ta như lạc vào Côn Sơn-một nơi thiên nhiên đẹp đẽ,nên thơ,khoáng đạt,dịu mát,cảnh đẹp như một bức trạn sơn thuỷ hữu tình.Ta như đang được thưởng thức âm thanh trầm bổng,du dương của tiếng đàn cầm là tiếng suối chảy rì rầm,bất tận ngày đêm không ngớt.Ta như đang ngồi trên chiếu thảm rêu phơi,trên đá,êm đềm ,dịu mát.Dưới bạt ngàn rừng thông,rừng trúc ta tìm nới mát mẻ ta nằm chơi,ngâm thơ nhàn nhã.Cảnh Côn Sơn thiên nhiên kì thú,nên thơ làm sao!Xung quanh chỉ toàn là suối,đá,trúc ,thông nhưng sao ta thấy gần gũi và thân thương đến thế.Nó là tiếng đàn muôn diệu,là nơi con người gần gũi ,giao hoà,là nơi con người thả hồn mình cũng những vần thơ.