I. Cho biết những câu sau đây câu nào là câu rút gọn, câu nào là câu đặc biệt. Gạch chân dưới những câu đó. Nêu tác dụng của câu đặc biệt, câu rút gọn trong câu.

1. Các bạn đang làm gì vậy ?
- Dọn vệ sinh lớp.

2. Cậu đã làm bài tập xong chưa ?
- Làm rồi
3. Ôi! Nghèo quá. Tôi khổ đến thế này.

4. Thật đẹp quá! Đà Nẵng là quê hương trong lòng tôi tự bao giờ
5. Hoa hồng! Một loài hoa! Những đóa hoa hồng khoe sắc dưới ánh nắng mặt trời
lung linh.

6. Nga ơi! Nga vẫn ổn chứ ?
- Tôi không sao
7. Mình kiểm tra môn văn vào thứ mấy vậy Sơn ?
- Thứ sáu.

8. Một đêm đông! Từng đợt gió bấc và những cơn mưa phùn lạnh buốt đến thấu
xương. Tôi nằm ngủ trong chăn ấm. Không ra khỏi nhà vì trời còn âm u. Ngủ
thiếp đi khi nào không hay. Tôi chợt thức giấc. Ôi! Nhìn kìa! Một chiếc lá!. Chiếc lá duy nhất còn sót lại trên cành cây khẳng khiu sau đợt đêm đông dài.

9. Một cơn mưa! Đen kịt. Lộp độp. Những cơn mưa rào vào đầu mùa hạ kéo đến
như rửa sạch cả bầu trời bụi bặm.

10. Đói và lạnh! Mệt và Sợ . Nó hớt hãi chạy băng qua khỏi cánh rừng đầy khói
lửa bom đạn.

ĐÁP ÁN:

1. Các bạn đang làm gì vậy ?
- Dọn vệ sinh lớp.

2. Cậu đã làm bài tập xong chưa ?
- Làm rồi.

3. Ôi! Nghèo quá. Tôi khổ đến thế này.

4. Thật đẹp quá! Đà Nẵng là quê hương trong lòng tôi tự bao giờ
5. Hoa hồng! Một loài hoa! Những đóa hoa hồng khoe sắc dưới ánh nắng mặt
trời lung linh.

6. Nga ơi! Nga vẫn ổn chứ ?
- Tôi không sao
7. Mình kiểm tra môn văn vào thứ mấy vậy Sơn ?
- Thứ sáu.

8. Một đêm đông! Từng đợt gió bấc và những cơn mưa phùn lạnh buốt đến thấu
xương. Tôi nằm ngủ trong chăn ấm. Không ra khỏi nhà vì trời còn âm u. Ngủ
thiếp đi khi nào không hay. Tôi chợt thức giấc. Ôi! Nhìn kìa! Một chiếc lá!
Chiếc lá duy nhất còn sót lại trên cành cây khẳng khiu sau đợt đêm đông dài.

9. Một cơn mưa! Đen kịt. Lộp độp. Những cơn mưa rào vào đầu mùa hạ kéo đến  như rửa sạch cả bầu trời bụi bặm.

10. Đói và lạnh! Mệt và Sợ. Nó hớt hãi chạy băng qua khỏi cánh rừng đầy khói
lửa bom đạn.

TÁC DỤNG

+ Tác dụng:

* Làm cho câu gọn hơn: 1, 2, 7 (RG chủ ngữ).

- Câu đặc biệt là những câu: 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10

* Gọi đáp: câu 6
* Bộc lộ cảm xúc: câu 3, 4, câu 8 (Ôi!)
* Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật:
Câu 8 (Một đêm đông!, Một chiếc lá)
Câu 9 (Một cơn mưa!, Đen kịt. Lộp độp)
Câu 5 (Hoa hồng! Một loài hoa.)
Câu 10 (Đói và lạnh! Mệt và sợ.)

Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn.
$a.$ Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
$b.$ Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây$...$ Bốn giây$...$ Năm giây$...$ Lâu quá!
$c.$ Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.
$d.$ Chim sâu hỏi chiếc lá$:$
$-$ Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi$!$
$-$ Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.

Lời giải :

a.

$-$ Không có câu đặc biệt.

Câu rút gọn:

• • Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.
  • Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.

b.

$-$ Câu đặc biệt: Ba giây... Bốn giây... Năm giây... Lâu quá!

$-$ Không có câu rút gọn.

c.

$-$ Câu đặc biệt: Một hồi còi.

$-$ Không có câu rút gọn.

d.

$-$ Câu đặc biệt: Lá ơi!

$-$ Câu rút gọn:

• • Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
  • Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.