Mối quan hệ nhân quả là một trong những đặc thù của khoa học địa lí và là một trong những kiến thức cơ bản của môn địa lí ở trường phổ thông. Mối liên hệ này biểu thị tương quan phụ thuộc lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng và quá trình địa lí. Chúng không bao giờ tồn tại và vận động tách biệt, độc lập mà luôn luôn tác động qua lại lẫn nhau một cách mật thiết. Các mối quan hệ này bao gồm mối quan hệ giữa các hiện tượng và quá trình tự nhiên, mối quan hệ giữa các hiện tượng kinh tế - xã hội và mối quan hệ giữa tự nhiên với kinh tế - xã hội. Việc giải thích các
hiện tượng địa lí phần lớn phải dựa vào các mối liên hệ này. Như vậy, tư duy địa lí mang tính quan hệ nhân quả. Do đó, trong quá trình giảng dạy địa lí ở trường phổ thông, việc tổ chức, hướng dẫn học sinh khai thác và xác lập các mối quan hệ nhân quả là nhiệm vụ vô cùng quan trọng của giáo viên, giúp các em nắm sâu, nắm chắc, hiểu rõ bản chất, giải thích được nguyên nhân của các hiện tượng địa lí. Đối với
công tác bồi dưỡng học sinh giỏi địa lí, điều này càng trở nên đặc biệt quan trọng. Các mối liên hệ nhân quả có nhiều loại khác nhau. Có những mối liên hệ đơn giản (một nhân sinh ra một quả), có những mối liên hệ nhân quả phức tạp (một nhân sinh ra nhiều quả, hay nhiều nhân sinh ra một quả). Các nguyên nhân và kết quả liên tục kế tiếp nhau tạo ra một chuỗi mối liên hệ nhân quả. Mỗi hiện tượng nào đó trong mối quan hệ này là nguyên nhân thì trong mối quan hệ khác lại là kết
quả và ngược lại. Bởi vậy, khi hướng dẫn học sinh khai thác mối quan hệ nhân quả, giáo viên cần chú ý đặt trong mối quan hệ tương tác nhiều chiều lẫn nhau. Đối với nội dung địa lí đại cương phần tự nhiên, các mối quan hệ tương hỗ đóng một vai trò hết sức quan trọng. Thể tổng hợp lãnh thổ tự nhiên là sự hợp thành của năm quyển: Thạch quyển, thuỷ quyển, khí quyển, sinh quyển và thổ nhưỡng quyển. Năm hợp
phần này không cô lập mà gắn bó chặt chẽ, quy định lẫn nhau, tạo nên đặc trưng cảnh quan cho từng miền, từng khu vực địa lí tự nhiên. Trong đó, mối quan hệ qua lại giữa ba thành tố: địa hình - khí hậu - sông ngòi là rất rõ nét. Trên thực tế do đặc điểm về nội dung môn học mà mối quan hệ nhiều khi không được biểu hiện rõ trong sách giáo khoa địa lí cũng như trong các bản đồ, atlat địa lí.

Mối liên hệ giữa sông ngòi và khí hậu :

- Khí hậu nhiệt đới có sự phân mùa mưa khô nên  sông ngòi cũng có sự phân mùa:

+ mùa lũ trùng mùa mưa

+ mùa cạn trùng mùa khô

- Khí hậu tác động đến lưu lượng nước sông và ngược lại.