Lòng biết ơn là một trong những truyền thống đạo lí tốt đẹp của nhân dân ta từ xưa đến nay. Đạo lí ấy được đúc kết thành kinh nghiệm sống vô cùng quý báu, được nhân dân ta giữ gìn và phát huy qua câu tục ngữ ‘’Ăn quả nhớ kẻ trồng cây’’ và ''Uống nước nhớ nguồn''

    Trước hết, ta hiểu câu tục ngữ trên là như thế nào? Câu tục ngữ với cách nói bóng bẩy , giàu hình ảnh đã nêu lên một bài học về lẽ sống, về đạo đức và tình nghĩa cao đẹp của con người. Hiểu đơn giản, câu tục ngữ ý nói khi chúng ta được ăn một trái chín thơm ngon trên cành thì phải nhớ đến công ơn người có công trồng cây và vất vả sớm hôm chăm sóc cây đó. Lấp lánh đằng sau lớp nghĩa đen ấy là một lớp nghĩa bóng sâu xa hơn, câu tục ngữ nhắc nhở chúng ta về một vấn đề đạo đức,  khuyên chúng ta  khi thụ hưởng hay đón nhận được thành quả lao động do người khác làm cuộc sống ta tốt đẹp hơn, làm cho ta hạnh phúc thì phải biết ơn người đem lại thành quả ấy, nâng niu bao nghĩa tình mà cuộc đời ban tặng. Qua câu tục ngữ ''Ăn quả nhớ kẻ trồng cây'', ta hình dung được câu tục ngữ ''Uống nước nhớ nguồn có ý nghĩa tương tự''.Đó là lời khuyên sâu sắc về lòng biết ơn, về lẽ sống ân nghĩa ân tình và đó chính là truyền thống đạo lí tốt đẹp đã làm nên vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất con người Việt Nam qua các thời đại.

   Trong chiều dài bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước của lịch sử dân tộc, nhân dân ta dù khó khăn gian khổ vẫn giữ vững nếp sống tình nghĩa ấy. Từ xa xưa trong mỗi gia đình Việt, dân tộc ta đã sống rất hiếu thảo nặng tình ơn nghĩa với các bậc sinh thành dưỡng dục. Từ thuở xa xưa, trong câu hát ru à ơi của bà, của mẹ, ta thấm thía biết bao trước lời khuyên chân thành:

            ‘’ Công cha như núi Thái Sơn

    Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông

             Núi cao biển rộng mênh mông

 Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi ‘’

    Qua những câu hát mộc mạc, thân thương ấy, chúng ta lại càng hiểu hơn về công lao to lớn như trời biển của cha mẹ. Cha mẹ đã phải trải qua bao tháng đời vất vả, hi sinh, chịu đựng bao khó nhọc để nuôi con khôn lớn, vững bước trên con đường đời dài lắm chông gai. Bởi vậy, câu hát ru ấy khắc sâu tình nghĩa, đạo lí biết ơn , nhắc nhở mỗi người con chúng ta cần khắc sâu trong lòng , phải đền đáp công ơn sinh thành của cha mẹ, phải làm tròn chữ hiếu. Không chỉ kính yêu cha mẹ, những người con cháu trong gia đình người Việt xưa còn nhớ đến ông bà tổ tiên, những người đã khuất:

           Con người có cố có ông

      Như cây có cội, như sông có nguồn

Cây sống nhờ có rễ mới tốt tươi màu mỡ, con sông nào cũng có cội nguồn – nơi bắt đầu của dòng nước chảy, cũng như con người có cội nguồn cha ông. Bằng hình ảnh so sánh cụ thể, cậu ca dao vang lên như lời ru tha thiết, là tiếng lòng của người đi trước gửi tới con cháu lời khuyên chân thành, cảm động : Hãy luôn nhớ tới cội nguồn, đừng bao giờ lãng quên gốc gác, tổ tiên vì đó là nơi bắt đầu và là điểm tựa vững chắc của mỗi con người. Có thể nói, những thông điệp về đaọ lí biết ơn được gửi gắm qua lời ru có sức sống vượt thời gian lay động lòng người mọi thời đại.

      Không chỉ vậy, đạo lí biết ơn còn được thể hiện rất rõ trong đời sống xã hội. Trước hết, đó là lòng biết ơn thầy cô đã có công dạy dỗ để mình khôn lớn như ngày hôm nay

                   Muốn sang thì bắt cầu kiều

            Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy

 Từ xưa đến nay, đã có biết bao lời hay, ý đẹp nói lên tình cảm giữa thầy và trò, tôn vinh nghề dạy học, đặc biệt, nói lên lòng biết ơn sâu nặng của học sinh đối với những người làm thầy, làm cô. Lòng biết ơn với thầy cô không chỉ thể hiện ở thái độ kính trọng, lễ phép mà còn tỏ rõ trong học tập, không chỉ thể hiện trong mấy ngày tết, ngày lễ,….mà còn tri ân suốt cả cuộc đời. Câu chuyện về những người học trò thầy Chu Văn An dù đã làm quan lớn trong triều đình nhưng những ngày lễ Tết vẫn đến thăm thầy với thái độ hết mực cung kính. Rồi đến câu chuyện những học trò của thầy đã lấy cái chết để cứu dân, trả ơn thầy, để nhân dân ta xưa viết nên huyền thoại ‘’Đầm dạ mực’’ .  Lòng biết ơn, kính trọng thầy cô quả là một thứ tình cảm thiêng liêng cao đẹp, bởi lẽ không ai có thể thành người nếu không có công thầy dạy dỗ. Tình cảm ấy thật đáng trân trọng, nâng niu biết bao.

     Chúng ta cũng biết ơn những người nông dân vất vả một nắng hay sương để làm nên những hạt thóc vàng cho chúng ta hưởng thụ:

                Ai ơi bưng bát cơm đầy

            Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần

 Lời ru của bà, của mẹ nhắn nhủ lòng biết ơn, khi ta bưng bát cơm đầy thơm ngon, nóng hổi, chúng ta cần phải nhớ đến công lao khó nhọc của những người nông dân làm nên giá trị cuộc sống. Để làm nên những hạt thóc, hạt lúa, những người nông dân đã phải vất vả bao tháng ngày, làm lụng trên đồng ruộng để gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch. Và một trong những đạo lí biết ơn của người Việt là lòng biết ơn với những người anh hùng có công dựng nước và giữ nước, biết ơn nguồn cội , tổ tiên dân tộc. Trong các câu chuyện lịch sử đã kể lại bao chiến thắng lẫy lừng của các anh hùng dân tộc trong sự nghiệp dựng xây, bảo vệ tổ quốc . Truyền thuyết Thánh Gióng, sự tích Hồ Gươm là những câu chuyện dân gian đã đi sâu vào tiềm thức mỗi người con đất Việt từ ngàn đời và gửi gắm, chứa đựng biết bao niềm tự hào, lòng biết ơn vô hạn, không thể đong đếm được của nhân dân Việt Nam đối với những anh hùng cùng với những chiến công huyền thoại. Như vậy chúng ta có thể thấy được rằng, từ xa xưa ông cha ta đã sống rất ân tình ân nghĩa với quá khứ, chính điều đó đã làm nên truyền thống vẻ vang, tốt đẹp của cha ông.

     Trong mỗi gia đình người Việt hôm nay luôn sống nghĩa tình với người thân , với ông bà. . Vào những ngày lễ như  ngày giỗ hay dịp tết, con cháu đều về đông đủ dâng nén hương thơm để bày tỏ lòng hiếu kính, nhớ ơn của bản thân đối với  tổ tiên và những người đã khuất .  Trong cuộc sống hằng ngày, có biết bao người con, người cháu đã thể hiện lòng biết ơn của mình với ông bà, cha mẹ, thầy cô,….qua những việc làm cụ thể, thiết thực như vâng lời, ngoan ngoãn, giúp đỡ cha mẹ những việc mình có thể làm, chăm ngoan học giỏi, biết chăm sóc phụ dưỡng ông bà….. Những phong trào cũng những tấm gương con cháu hiếu thảo đang được nhân rộng khắp nơi nơi, trở thành gốc rễ cho đạo lí biết ơn ở đời . Trong đời sống xã hội, lòng biết ơn được thể hiện phong phú, đa dạng bằng nhiều hoạt động , việc làm cao đẹp, giàu tình người trên khắp đất nước. Phong trào về nguồn lan rộng cùng những việc làm cụ thể và hết sức ý nghĩa: thăm các chiến trường xưa, thăm nhà các mẹ Việt Nam anh hùng, thăm hỏi gia đình có công với cách mạng,….diễn ra thường xuyên, liên tục trên mọi nơi đó cũng chính là sự tri ân, là nghĩa tình cao đẹp. Ngày 27-7 là ngày thương binh liệt sĩ – là một dịp để toàn thể dân tộc bày tỏ lòng tri ân của mình đối với công ơn thế hệ cha anh đã không quản ngại hi sinh gian khổ, không tiếc máu xương để gìn giữ mảnh đất hình chữ S xinh đẹp này. Chúng ta không thể nào quên được những giọt nước mắt của sự xúc động khi chứng kiến hàng ngàn ngọn hoa đăng được thả trên dòng sông Thạch Hãn vào một đêm tháng 7 thương khó. Một dòng sông ngập tràn sắc hoa trôi theo những dòng suy nghĩ, tâm tư của kí ức xót xa xưa nhưng vẫn đỗi hào hùng. Rồi biết bao cảm xúc khác nhau hòa trộn theo thời gian, cảm xúc vui tươi của ngày 20-11, được cầm những bó hoa tươi thắm kính tặng thầy cô – những người lái đò tri thức. Ngày 27/2 là ngày thầy thuốc Việt Nam, là dịp ta tri ân những người thầy thuốc đã tận tụy cứu giúp người bệnh. Và đặc biệt trong lúc dịch bệnh Covid 19 diễn ra phức tạp, tấm lòng biết ơn được thể hiện qua hành động tri ân với các y bác sĩ - “những chiến sĩ tuyến đầu” của nhiệm vụ chống dịch. Tất cả những hành động đó là những biểu hiện cụ thể thiết thực về lòng biết ơn của nhân dân ta.

    Lòng biết ơn là truyền thống đạo lí, là lẽ sống cao đẹp của người xưa cần được gìn giữ và phát huy. Truyền thống ấy cùng với bao truyền thống tốt đẹp khác: anh hùng bất khuất, đoàn kết, thương yêu,….đã làm nên vẻ đẹp mang tính bản sắc dân tộc Việt Nam. Như vậy, câu tục ngữ "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây". ''Uống nước nhớ nguồn'' đã không chỉ nhắc nhở chúng ta về một truyền thống tốt đẹp của dân tộc mà còn là bài học làm người, bài học về sự biết ơn, nhắc nhở mỗi con người đều phải ghi nhớ, rèn luyện lòng biết ơn của mình. Bởi biết ơn chính là một trong những tiêu chí đầu tiên trong thước đo đánh giá phẩm chất và đạo đức con người.

1. Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần chứng minh.

Mẫu: Dân tộc ta là một dân tộc có rất nhiều truyền thống đạo lý tốt đẹp được giữ gìn và truyền qua các thế hệ từ bao đời nay. Đó là truyền thống yêu nước, chăm chỉ, cần cù, dũng cảm, tôn sự trọng đạo… Trong đó, không thể không nhắc đến truyền thống nhớ ơn, biết ơn những thế hệ đi trước. Vì thế, một chuyên gia đã khẳng định rằng: “Nhân dân Việt Nam từ xưa đến nay luôn sống theo đạo lý Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, Uống nước nhớ nguồn”. 

2. Thân bài:

a. Giải thích

- "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây" và "Uống nước nhớ nguồn" là một trong những câu tục ngữ quen thuộc trong đời sống của nhân dân Việt Nam, là bài học cơ bản nhất của cha ông dành cho con cháu về lòng biết ơn.

- "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây", ông cha ta đã dùng hình tượng tả thực nhắc nhở con người mỗi khi được thưởng hoa trái ngọt lành thì cốt phải nhớ đến những người đã dành công sức vun trồng nên cái cây và chăm bẵm cho đến ngày nó ra quả.

→ Ẩn dụ về bài học đạo đức, khuyên răn con người ta cần phải biết ghi nhớ, báo đáp công ơn những người đã cho mình những lợi ích, những điều tốt đẹp.

- "Uống nước nhớ nguồn" cũng là một ẩn dụ về tấm lòng biết ơn, nhưng ở một tầm sâu rộng hơn, sự biết ơn ở đây không chỉ là biết ơn những người trực tiếp có ơn với chúng ta, mà đó là sự ghi nhớ, báo đáp công ơn cả nguồn cội, biết ơn tất cả những con người đã làm nên lịch sử, làm nên đất nước từ bao đời.

b. Biểu hiện:

- Lễ hội Đền Hùng tại Việt Trì Phú Thọ, hàng năm thu hút hàng trăm ngàn người dân từ khắp mọi miền Tổ quốc về tham dự, dâng hương lễ đền.

• Tưởng nhớ các vị vua Hùng, người đã sáng lập ra nhà nước Văn Lang, mở đầu cho những trang sử của dân tộc.
• Dù đã trải qua hàng ngàn năm lịch sử, lễ hội đã trở thành Quốc giỗ của dân tộc, là Di sản văn hóa phi vật thể được nhà nước xem trọng, đầu tư giữ gìn và phát triển.

- Đối với các vị anh hùng, lãnh tụ có nhiều đóng góp lớn trong lịch sử của đất nước, nhân dân ta vẫn luôn luôn một lòng kính yêu, thương nhớ.

• Thời trung đại hành động tri ân phổ biến nhất của nhân dân đó là lập đền thờ, văn bia, cúng giỗ hàng năm.
• Chọn ngày 27/7 là ngày thương binh liệt sĩ.
• Tổ chức các cuộc viếng thăm dọn dẹp nghĩa trang liệt sĩ, thắp hương với tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc, thăm nom, tặng quà những bà mẹ Việt Nam anh hùng, những thương bệnh binh,...
• Đặt tên những con phố, con đường bằng tên của các danh nhân, anh hùng trong lịch sử dân tộc.
• Tấm lòng biết ơn, tri ân sâu sắc với các lãnh tụ vĩ đại của dân tộc còn được thể hiện trong văn học
• Lập tượng đài của cách anh hùng, danh nhân có nhiều công lao với đất nước ở một số các địa điểm nhất định.

- Biết ơn và tri ân nguồn cội còn nằm ở tấm lòng của con cháu đối với tổ tiên, ông bà, với người đã khuất thông qua tục lệ thờ cúng đậm tính truyền thống.

- Trong xã hội hiện đại, lòng biết ơn, tri ân cũng được giới trẻ tiếp thu và biểu hiện phổ biến qua nhiều các hành động tốt đẹp.

• Học sinh ghé thăm, tặng quà tri ân các thầy cô giáo vào ngày nhà giáo Việt Nam 20/11
• Các bệnh nhân, các sinh viên ngành y tế tri ân các nhân viên y tế, các thầy cô của mình nhân ngày thầy thuốc Việt Nam 27/2.
• Trong gia đình tấm lòng biết ơn của con cái được thể hiện qua việc yêu thương, săn sóc ông bà cha mẹ, biếu tặng người thân quà cáp nhân dịp lễ tết.

3. Kết bài: Nêu cảm nhận chung.

Mẫu: Những đạo lí ý nghĩa trong câu tục ngữ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, uống nước nhớ nguồn đã luôn là châm ngôn sống của đồng bào ta qua biết bao thế hệ. Đến ngày hôm nay, tuy xã hội đã có nhiều biến chuyển, nhiều giá trị đã bị thay thế. Nhưng giá trị giáo dục và bài học về lòng biết ơn trong hai câu tục ngữ ấy vẫn mãi vẹn nguyên trong lòng mỗi người dân Việt Nam. 

Chứng minh câu tục ngữ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây ngắn gọn

Để nhắn nhủ con cháu bài học về lòng biết ơn với thế hệ đi trước, với những người đã giúp đỡ mình, cha ông ta đã sáng tạo nên câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

“Ăn quả” là cụm từ chỉ hành động đón nhận, và hưởng thụ thành quả, trái ngọt đã được tạo ra, sẵn có. “Kẻ trồng cây” chính là những người đã lao động, làm việc để tạo ra những thành quả đó. Như vậy, câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” là lời khuyên nhủ đối với chúng ta rằng phải biết ghi nhớ, kính trọng, trân quý những gì mình được hưởng, được nhận từ những thế hệ đi trước.