Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên Chí Phèo của Nam Cao là một đứa con bị bỏ rơi trong một cái lò gạch hoang, được người ta đem về nuôi. Lớn lên đi hết nhà này đến nhà khác và năm 20 tuổi, Chí làm canh điền cho nhà lý Kiến. Ghen với anh canh điền trẻ thường được bà ba gọi lên đấm bóp, lý Kiến tìm cách cho anh ta bị bắt đi tù biệt xứ. Sau bảy, tám năm biệt tích, Chí trở về làng trong trạng thái say khướt, cầm dao đến nhà Bá Kiến (bây giờ lý Kiến đã trở thành bá hộ) chửi bới, rạch mặt ăn vạ. Lão bá khôn róc đời đã xử nhũn, chỉ cần một bữa rượu, một đồng bạc và những lời dụ dỗ đã biến Chí thành chỗ đầy tớ tay chân của lão. Từ đó, Chí luôn say, làm bất cứ việc gì người ta sai hắn làm và trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.

Một đêm trăng sáng, trong cơn say, Chí Phèo gặp thị Nở – người đàn bà xấu xí, ngẩn ngơ, bị mọi người hắt hủi. Họ ăn nằm với nhau. Sáng hôm sau, tỉnh dậy, Chí thấy bâng khuâng buồn. Tiếng chim hót, tiếng mái chèo đuổi cá, tiếng nói chuyện của mấy người đi chợ về… làm cho hắn nhớ lại có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ, chồng cày thuê cuốc mướn, làm thuê, vợ dệt vải… thị Nở đến bưng cho Chí một bát cháo hành bốc khói. Hắn cảm động vì đây là lần đầu tiên được bàn tay một người đàn bà săn sóc. Hắn cảm thấy thèm lương thiện muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thế nhưng, chuyện vợ chồng không thành do bà cô thị Nở cương quyết phản đối. Bị từ chối, Chí lại uống rượu, ôm mặt khóc, xách dao ra đi, vừa đi vừa chửi. Cuối cùng, Chí đến nhà Bá Kiến chỉ vào mặt lão: Tao muốn làm người lương thiện… Tao không thể là người lương thiện nữa. Hắn rút dao đam Bá Kiến và tự tử.

Tác phẩm Chí Phèo kể về nhân vật Chí Phèo, hắn vốn là một đứa trẻ bị bỏ hoang trong một lò gạch cũ và được nhặt về nuôi. Khi lớn lên Chí Phèo đi ở hết nhà này nhà khác để nuôi thân. Đến năm Phèo 20 tuổi, hắn là canh điền cho nhà Bá Kiến, và tấm bi kịch cuộc đời hắn từ diễn ra từ đây. Vì bị Bá Kiến ghen nên hắn bị giải lên huyện và bị bắt bỏ tù.

Hắn ở tù bày tám năm, sau khi trở về, hắn xuất hiện với bộ dạng khác hẳn ngày xưa, với nhiều hình xăm trên mình. Hắn lúc nào cũng say và cứ say là hắn lại đến nhà Lí Kiến để chửi bới, rạch mặt ăn vạ. Và Bá Kiến đã biến Chí Phèo thành kẻ tay sai chuyên đâm thuê chém mướn cho Bá Kiến. Trong tình trạng luôn say mèm, ai cho tiền sai gì hắn cũng làm, hắn trở thành một con quỷ dữ của làng Vũ Đại luôn làm những trò tác quái phá làng, phá xóm, khiến người dân ai ai cũng khiếp sợ.

Cuộc đời hắn không lúc nào tỉnh và một đêm trăng, Phèo say nằm ngủ thì gặp Thị Nở. Đêm đó, họ ăn nằm với nhau. Phèo nửa đêm đau bụng, nôn mửa, sáng hôm sau, Thị cho hắn một bát cháo hành. Cũng từ đó hắn khao khát trở về cuộc sống lương thiện và được sống cùng Thị Nở. Nhưng một lần nữa hắn bị đạp xuống vực vì bà cô của Thị không đồng ý.

Phèo tuyệt vọng, lại uống và lại xách dao ra đi, vừa đi hắn vừa chửi rủa sự đời. Hắn cầm dao đến nhà Bá Kiến đòi trả lương thiện cho hắn. Hắn đâm chết Bá Kiến rồi tự tử. Thị Nở chứng kiến cảnh đó, nhìn xuống bụng và nghĩ đến lò gạch.