Hai thế giới đối lập trong bài thơ "Khi con tu hú" là thế giới tràn trề nhựa sống , tươi sáng, diệu kì đang mở ra với "lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần, vườn râm dậy tiếng ve ngân", với "bắp rây vàng hạt, nắng đào", với "trời xanh, đôi con diều sáo" Tất cả đang tấu lên khúc nhạc mùa hè với rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, chan hòa ánh sáng, ngọt ngào hương vị. Mùa hè trong hoài niệm thật yên bình, ấm áp, trong trẻo, khoáng đạt, tự do. Ngược lại, thế giới tù ngục khiến người tù cảm thấy bức bối, ngột ngạt, u uất hơn. Lòng uất hận dâng trào thành khao khát hành động:

"Ta nghe hè dậy bên lòng/ Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!"