Bố cục

+ P1: Từ đầu ... không còn một bóng giặc nào trên đất nước → Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần.

+ P2: Còn lại → Long Quân đòi lại gươm khi đất nước hết giặc ngoại xâm

Giá trị nội dung

- Ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân và chiến thắng vẻ vang của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống quân Minh xâm lược do Lê Lợi lãnh đạo.

- Giải thích nguồn gốc tên gọi hồ Gươm.

- Thể hiện khát vọng hòa bình của dân tộc.

Trả lời câu hỏi

Câu 1 (SGK Ngữ văn 6 tập 1 trang 42):

- Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm vì:

+ Giặc Minh đô hộ, nhân dân bị đối xử tàn nhẫn

+ Lực lượng nghĩa quân Lam Sơn còn yếu

Câu 2 (SGK Ngữ văn 6 tập 1 trang 42):

- Cách Lê Lợi nhận gươm:

+ Lê Thận được lưỡi gươm dưới sông.

+ Lê Lợi tìm được chuôi gươm trên ngọn cây

+ Tra vào vừa như in, gươm sáng hai chữ Thuận Thiên

- Cách Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm có ý nghĩa:

+ Chi tiết kì ảo thiêng liêng hóa gươm thần

+ Tính chất nhân dân của cuộc khởi nghĩa: Sức mạnh cứu nước có ở khắp mọi miền tổ quốc

+ Long Quân muốn thử thách con người, đòi hỏi con người phải có quyết tâm cao.

Câu 3 (SGK Ngữ văn 6 tập 1 trang 42):

- Sức mạnh của gươm thần với nghĩa quân:

+ Gươm thần tung hoành, gươm thần có vai trò mở đường.

+ Có gươm, nhuệ khí tăng, uy thế của nghĩa quân vang dội khắp nơi.

+ Nghĩa quân ta càng đánh càng mạnh, không còn phải trốn giặc nữa mà chủ động, xông xáo đi tìm giặc để đánh

→ Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.

Câu 4 (SGK Ngữ văn 6 tập 1 trang 42):

- Long Quân đòi gươm khi đất nước thanh bình

- Cảnh đòi gươm và trả gươm diễn ra rất long trọng: vua đi thuyền trên Hồ Tả Vọng, Rùa Vàng hiện lên, gươm động đậy, vua nâng gươm về phía rùa, Rùa đớp thanh gươm và lặn xuống

Câu 5 (SGK Ngữ văn 6 tập 1 trang 42):

- Ý nghĩa truyện:

+ Ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân, tính chất toàn dân của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

+ Ca ngợi người anh hùng Lê Lợi

+ Giải thích tên gọi Hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm)

+ Thể hiện khát vọng hòa bình của nhân dân ta

Câu 6 (SGK Ngữ văn 6 tập 1 trang 42):

- Truyền thuyết có hình ảnh Rùa Vàng: An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy

- Hình tượng Rùa Vàng linh thú, luôn làm điều thiện trong các truyện dân gian Việt Nam.

→ Thể hiện tinh thần yêu nước, ý thức chống giặc ngoại xâm, bảo vệ tổ quốc

Tóm tắt

Nghĩa quân Lam Sơn chống giặc Minh nhưng nhiều lần bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần.

Lê Thận đánh cá ba lần đều bắt được thanh sắt, nhìn kĩ lại dưới mồi lửa mới nhận ra là thanh gươm. Một hôm Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm sáng rực lên, trên đó có khắc chữ "Thuận Thiện", nhưng không ai biết đó là báu vật. Một lần bị giặc đuổi, Lê Lợi chạy vào rừng, bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa. Ông đem về tra vào lưỡi ở nhà Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần.

Từ khi gươm, nghĩa quân chiến thắng liên tiếp, đuổi hết quân xâm lược.

Một năm sau khi thắng giặc, Lê Lợi đi thuyền chơi ở hồ Tả Vọng. Long Quân sai rùa vàng lên đòi lại gươm. Lê Lợi trả gươm. Từ đó hồ mang tên Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.

1: Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ?

- Giặc Minh đô hộ nước ta, chúng làm điều bạo ngược, nhân dân ta căm thù chúng đến tận xương tủy.

- Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc nhưng thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua.

2: Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ?

- Lê Lợi không trực tiếp nhận được thanh gươm :

+ Đầu tiên là người đánh cá Lê Thận thả lưới bắt được gươm. Khi Lê Lợi đến nhà Lê Thận thì lưỡi gươm "sáng rực lên". Trên gươm có hai chữ "Thuận thiên". Nhưng không ai biết đó là báu vật.

+ Khi Lê Lợi bị giặc đuổi, thấy "ánh sáng lạ", ông bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa.

+ Tra lưỡi gươm ở nhà Lê Thận vào chuôi gươm này thì "vừa như in".

- Cách Long Vương cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm như vậy có ý nghĩa :

+ Sức mạnh của thanh gươm thần là sức mạnh tập hợp, từ vùng sông nước đến vùng rừng núi, từ miền xuôi đến miền ngược.

+ Mỗi bộ phận của gươm ở một nơi nhưng khi khớp lại thì "vừa như in", thể hiện sự thống nhất nguyên vọng, ý chí chống giặc của toàn dân tộc.

+ Chữ "Thuận thiên" trên lưỡi gươm nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng trời của nghĩa quân Lam Sơn.

3: Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ?

Sức mạnh của gươm thần thể hiên ở chỗ :

- Từ khi có gươm, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng, quân Minh bạt vía.

- Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, tiêu diệt và đuổi hết bọn xâm lược ra khỏi bờ cõi đất nước.

4: Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ?

- Khi đất nước đã thanh bình, Lê Lợi đã lên ngôi vua và dời đô về Thăng Long thì Long Quân đòi lại gươm.

- Cảnh đòi gươm và trả gươm diễn ra trên hồ Tả Vọng :

+ Nhà vua ngự thuyền rồng dạo chơi trên hồ, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm.

+ Khi Rùa Vàng nhô lên, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người động đậy. Rùa nói tiếng người : "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân". Nhà vua trả gươm, Rùa Vàng đớp lấy lặn xuống nước. "Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vần thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh".

5: Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm.

- Truyện ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Có chính nghĩa, được mọi ngượi, mọi miền ủng hộ, cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi hoàn toàn.

-Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa đã được Long Quân (tổ tiên của dân tộc) ủng hộ, được nghĩa quân suy tôn, đã có công đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất nước.

- Truyện giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, nhưng cũng nói lên nguyện vọng của nhân dân ta muốn sống trong hòa bình, hạnh phúc, không phải dùng vũ khí chiến tranh.

6: Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ?

- Truyền thuyết Mị Châu - Trọng Thủy (hay là An Dương Vương) cũng có Rùa Vàng.

- Đây là nhân vật tượng trưng cho sức mạnh, cho nguyện vọng, cho công lí của nhân dân

Câu 1: Hãy đọc phần Đọc thêm để thấy rõ hơn tính lặp lại và ý nghĩa của chi tiết trao gươm thần trong các truyền thuyết Việt Nam.

2: Vì sao tác giả dân gian không để Lê Lợi được trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc ?

Trả lời : Nếu tác giả dân gian để Lê Lợi trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc thì tác phẩm sẽ không thể hiện được tính chất toàn dân, trên dưới một lòng của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. Thanh gươm Lê Lợi nhận được ìà thanh gươm thông nhất và hội tụ tư tưởng, tình cảm, sức mạnh của toàn dân trên mọi miền

3: Lê Lợi nhận gươm ở Thanh Hóa nhưng lại trả gươm ở Hồ Gươm - Thăng Long. Nếu Lê Lợi trả gươm ở Thanh Hóa thì ý nghĩa của truyền thuyết sẽ khác đi như thế nào ?

Trả lời : Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn ở Thanh Hóa, Lê Lợi nhận gươm thần ở đây là đúng. Nhưng trả gươm lại ở Thăng Long bởi vì đây là cố đô, là thủ đô của đất nước. Nó là biểu tượng cho sự nghiệp xây dựng hòa bình phồn vinh của toàn dân tộc trong giai đoạn thái bình. Việc trả gươm ở Thăng Long là một ngụ ý của Long Vương : yêu cầu vua phải trị nước trong thời bình để "thuận thiên". Hai không gian là hai thời kì, hai sứ mệnh của Lê lợi