Xuân Diệu là một trong những cây đại thụ lớn của nền thi ca Việt Nam, ông còn được mệnh danh là “ông hoàng” của những bài thơ tình cháy bỏng, nồng nàn. Ngay trong lời thơ hay đời thực thì Xuân Diệu lúc nào cũng thể hiện được cái khát khao mãnh liệt với tình yêu, với cuộc đời.

Không giống như những nhà thơ mới cùng thời, Xuân Diệu đã sớm khẳng định được cái tôi riêng biệt trong chất sống sôi nổi, cuồng say của mình. Vội vàng là một sáng tác rất tiêu biểu, nói lên tiếng của một trái tim đang khát khao, cuồng si với lẽ sống cuộc đời. Bài cũng chứa đựng cả nỗi trăn trở, khắc khoải, lo âu của Xuân Diệu trước sự trôi nhanh vội vã của thời gian.

Xuân Diệu có bút danh là Trảo Nha, ông sinh ra ở quê mẹ Bình Định, nhưng lớn lên ở Quy Nhơn. Ông là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn cũng là cây bút mở đầu cho phong trào Thơ mới ở nước ta lúc bấy giờ. Các tác phẩm nổi bật trong giai đoạn này có: Thơ Thơ (1938), Gửi hương cho gió (1945).

Tham gia vào phong trào Cách mạng những năm 1944, Xuân Diệu trở thành một cây bút xuất sắc chuyên viết về đề tài ca gợi cách mạng, giọng thơ ông hùng tráng, giàu chất chính luận, và giàu nét tự sự trữ tình. Vội vàng là bài thơ được trích từ tập Thơ Thơ (1938), được lấy cảm hứng từ một tâm hồn yêu cuộc sống thiết tha và những khám phá mới mẻ về triết lý nhân sinh của cuộc đời.

Mở đầu bài thơ vội vàng Xuân Diệu đưa người đọc đến những cảm xúc vui tươi, yêu đời trước vẻ đẹp của mùa xuân mơn mởn. Vẻ đẹp đất trời hiện lên như một bức tranh nhiều màu sắc với những hình ảnh thiên nhiên thơ mộng, đẹp đẽ đến nao lòng. Trước mắt nhà thơ, cuộc sống đang diễn ra thật sôi động và tràn đầy nhựa sống:

“Tôi muốn tắt nắng đi

Cho màu đừng nhạt mất

Tôi muốn buộc gió lại

Cho hương đừng bay đi.

Của ong bướm này đây tuần tháng mật

Này đây hoa của đồng nội xanh rì

Này đây lá của cành tơ phơ phất

Của yến anh này đây khúc tình si

Và này đây ánh sáng chớp hàng mi

Mỗi sáng sớm, thần Vui hằng gõ cửa

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”

Có lẽ vì quá say mê trong niềm hạnh phúc tột cùng mà tác giả đã nảy ra trong đầu một ý nghĩ thật táo bạo “tắt nắng”,“buộc gió”, nắng và gió là những sự vật vô hình ta có thể cảm nhận bằng mắt nhưng tay ta lại chẳng thể chạm được. Nghệ thuật điệp từ “tôi muốn” kết hợp cùng các động từ mạnh đã cho người đọc thấy được niềm đam mê mãnh liệt và khát khao nắm giữ, chinh phục tạo hoá của nhà thơ. Khổ thơ ngũ ngôn mở đầu cho tác phẩm vừa cô đọng ý nghĩa nhưng cũng không kém phần cảm xúc.

Khung cảnh thiên nhiên rực rỡ sắc màu được Xuân Diệu miêu tả bằng những câu thơ bay bổng, rất sinh động. Khung cảnh non nước hiện lên trong thơ đẹp lung linh như một “thiên đường trên mặt đất”. Hình ảnh “ong bướm”, “hoa của đồng nội”, “lá của cành tơ”, “yến anh”,… qua con mắt của người nghệ sĩ tài hoa đã hiện lên thật đáng yêu, thật say đắm lòng người.

Cuộc sống như bữa tiệc đang chào đón cùng những hương vị ngọt ngào, lãng mạng của “tuần tháng mật”, hương thơm trong lành của “đồng nội xanh rì” , âm thanh lôi cuốn trầm bổng như “khúc tình si”. Tình yêu lứa đôi hiện hữu khiến cho cuộc sống lại càng ấm áp, yêu đời và hạnh phúc ngập tràn khắp mọi nơi. Điệp cấu trúc “này đây” của Xuân Diệu được sử dụng thật tài tình và đầy khéo léo như lời mời gọi, phô bày hết những tinh hoa, tuyệt mỹ của cuộc sống.

Những khi sáng sớm, “thần Vui hằng gõ cửa” ta lại chào đón một ngày mới trong niềm hân hoan, rạng rỡ. Hình ảnh so sánh đầy sáng tạo và rất gợi cảm “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”, tháng giêng tháng của mùa xuân tràn đầy sức sống được so sánh như “một cặp môi gần”, đó là bờ môi căng mọng tuyệt đẹp của người con gái đang độ xuân thì.

Có thể nói cái nhìn của Xuân Diệu rất mới mẻ và độc đáo, ông đã lấy chuẩn mực cái đẹp của con người để miêu tả cảnh sắc của thiên nhiên. Đây quả là một câu thơ đặc sắc và có giá trị nghệ thuật vô cùng to lớn. Quá sung sướng với niềm khát khao của mình, tác giả đã vội vàng chạy theo nhịp sống hối hả, ông chẳng thể chờ “nắng hạ” bởi vì tâm hồn ông lúc nào cũng như đang là mùa xuân chói sáng.

Yêu cuộc sống tha thiết nhưng Xuân Diệu lại tận hưởng một cách vội vàng và bám riết, ông không giấu nổi cảm xúc lo âu, khắc khoải trong lòng. Cuộc đời là vô hạn nhưng đời người lại quá ngắn ngủi, những suy nghĩ trăn trở cứ hiện lên trong tâm hồn tác giả: Làm sao có thể níu kéo được thanh xuân? Làm sao có thể tận hưởng trọn vẹn cuộc đời?

“Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:

Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.

Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua,

Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,

Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.

Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,

Không cho dài thời trẻ của nhân gian,

Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,

Nếu tuổi trở chẳng hai lần thắm lại

Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;

Mùi tháng, năm đều rớm vị chia phôi,

Khắp sông, núi vẫn than thầm tiễn biệt...

Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc,

Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?

Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi,

Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?

Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa...”

Tác giả vui sướng xen lẫn nỗi lo lắng, hoài nghi. Ông sợ hãi tuổi trẻ sẽ qua đi nhanh như thời gian vô tình. “Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua” câu thơ nghe tưởng như vô lý nhưng lại là quan điểm nhân sinh khéo léo được tác giả lồng ghép vào thơ, mỗi mùa “xuân” tới mang theo bao niềm tin, hy vọng nhưng cũng là nỗi buồn hiu quạnh của con người nhưng “xuân” cũng mang đi tuổi thanh xuân của ta.

Đâu đó từng có câu hát vang vọng: “Mỗi mùa xuân sang mẹ tôi già đi một tuổi”, lòng người thì bao la nhưng không thắng nổi quy luật tạo hoá, mùa xuân thì cứ đi rồi tới, chỉ có con người là già đi theo thời gian. Những câu thơ có chút giọng hờn trách của nhà thơ: “Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn/Nếu tuổi trẻ chằng hai lần thắm lại”, thời gian thì dài bất tận mà đời người lại chỉ là phù du, rồi ai cũng trở về với cát bụi.

Mối quan hệ đối kháng giữa thiên nhiên vĩnh hằng và con người bé nhỏ, Xuân Diệu sớm đã nhận ra được quy luật tất yếu ấy, ông đau khổ, tuyệt vọng và ôm trong mình mộng ước được sống mãi với cuộc đời. Nghệ thuật điệp từ “xuân”, phép đối xứng “rộng”, “chật” tạo cho mạch thêm thêm dồn dập, gấp gáp, tăng sức biểu cảm lôi cuốn người đọc. Những từ ngữ: “Tiếc, chia phôi, tiễn biệt, đứt, phai tàn”,… kết hợp với những dấu chấm than, dấu hỏi, các cặp vần gieo liên tiếp, tạo nên cả một khoảng trời buồn bã, ảm đạm, đau khổ và đầy nuối tiếc.

Đoạn thơ cuối là khát khao sống cháy bỏng, mong muốn được giao cảm với cuộc đời. Nhịp sống vội vàng, dồn dập được Xuân Diệu tái hiện bằng những câu thơ mang xúc cảm dạt dào và đầy cuồng nhiệt:

“Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm,

Ta muốn ôm

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn

Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,

Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,

Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều

Và non nước, và cây, và cỏ rạng

Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng

Cho no nê thanh sắc của thời tươi

- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!”

Lời thúc giục vội vã “Mau đi thôi!”, cùng đại từ nhân xưng “ta” được điệp lại nhiều lần bộc lộ cái tôi mạnh mẽ của nhà thơ. Hàng loạt những hình ảnh thơ mộng, trữ tình “sự sống mơn mởn”, “mây đưa và gió lượn”, “cánh bướm với tình yêu”,… kết hợp với những động từ mạnh “ôm”, “riết”, “thâu” tạo nên giọng thơ say đắm, tận hưởng hương vị tình yêu nồng cháy.

Câu thơ “Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi” đầy táo bạo, mới lạ, động từ “cắn” khiến ta liên tưởng mùa xuân thật quyến rũ, gợi cho ta cảm giác muốn chiếm giữ lấy cái đẹp, cái tinh tuý ấy của thiên nhiên. Xuân Diệu nhận ra không thể thay đổi quy luật tạo hoá, những câu thơ cuối bài như lời khuyên của tác giả với độc giả: Mỗi người chỉ có một lần để sống vậy nên hãy sống cuộc đời ý nghĩa, cháy hết mình với đam mê, khát khao của bản thân để không phải nuối tiếc về sau.

Xuân Diệu là “nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới”, hồn thơ ông mang đậm tính nhân văn, giọng thơ linh hoạt, ngôn từ sáng tạo, độc đáo, cách diễn đạt lôi cuốn, hấp dẫn người đọc. Bài thơ Vội vàng chứa đựng cả bầu trời tâm tư, cảm xúc của nhà thơ, thể hiện được nỗi niềm khát khao hòa nhập với cuộc đời của Xuân Diệu. Tác phẩm đã góp phần to lớn đưa tên tuổi ông vụt sáng trên bầu trời thi ca Việt Nam.

Phân tích bài thơ Vội Vàng của nhà thơ Xuân Diệu
 
“Sống toàn tâm, toàn chí, sống toàn hồn
Sống toàn thân và thức nhọn giác quan “
Thời gian như dòng chảy không ngừng nghỉ . Thứ mà chúng ta đang có cũng là thứ mà chúng ta đang mất, trong hiện tại đã có quá khứ và hé mở tương lai . .Nuối tiếc thời gian tuổi trẻ cũng chính là quý trọng thời gian của cuộc đời . Sự nuối tiếc đó khởi nguồn từ tình yêu cuộc sống cuồng nhiệt , là niềm khao khát được sống , được cảm nhận những gì tinh túy nhất trên đời để trân trọng . Trần gian rất đẹp , tôi muốn giữ lấy nó nhưng quy luật của thời gian của tạo hóa không để cho tuổi trẻ vĩnh hằng vậy nên làm sao tôi có thể cưỡng lại được quy luật của tự nhiên . Và đến với “ Vội Vàng “ – Xuân Diệu ta bắt gặp ngay một quan niệm nhân sinh – vũ trụ mới mẻ của tác giả nói riêng và cũng là của cả một phong trào thơ văn trước cách mạng nói chung .


Là nhà thơ lãng mạn , Xuân Diệu có nhiêu hoài bão , ước mơ , lại là một nhà thơ luôn yêu đời , ham sống đến cuồng nhiệt . Nhưng trong cuộc đời cũ Trước Cách mạng tháng tám , nhưng điều đó thật khó đạt được đối với một thế hệ thi nhân mất nước như Xuân Diệu . Ông luôn có cảm giác lo sợ , thấy cuộc đời ngắn ngủi , tuổi xuân và tuổi trẻ vô tình lướt qua như một cơn gió nên phải “ vội vàng “ để tân hưởng cuộc đời ấy .

“ Vội Vàng ’’ một cách cuống quýt , gấp gáp nhưng không hề trong vô thức , nó hoàn toàn nằm trong tiềm thức của tác giả . Ở một nơi nào đó nếu bạn muốn mình giàu có , hãy tính tất cả những điều bạn đang có mà tiền bạc cũng chẳng thể mua được . Và một trong những điều đó chính là thời gian . Ở bài thơ cũng vậy , tác giả luôn muốn thời gian dừng lại ở những khoảnh khắc đắm say , tươi đẹp nhất để có thể đằm mình vào cảm nhận thêm chút nữa .


Xuân Diệu yêu đời và ham sống , ông ý thức rất rõ về sự tồn tại có giới hạn của đời người trước thời gian “ một đi không trở lại ” nên ông muốn để thời gian trôi chảy , tuổi trẻ cứ tàn phai theo tháng năm . Trước Cách mạng Xuân Diệu đã hơn một lần tâm sự : “ Tôi sợ mất sự sống của tôi , tôi không muốn nó rớt chảy trôi theo dòng ngày tháng ” ( Lời đưa duyên – 1945 ) . 
Mở đầu bài thơ , thi sĩ muốn tắt nắng buộc gió , … mà lí do của hành động ấy là để cho hương sắc của cuộc đời đừng nhạt phai , đừng chảy trôi theo dòng ngày tháng :
“Tôi muốn tăt nắng đi 
Cho màu đừng nhạt mất 
Tôi muốn buộc gió lại ,
Cho hương đừng bay đi ”
Bằng sự độc đáo , sắc riêng của Xuân Diệu đã được thể hiện ngay từ bốn câu đàu với thể thơ ngũ ngôn . Thể thơ ấy phải chăng quá phù hợp với việc thể hiện cảm xúc vồ vập của tác giả bởi những câu thơ ngắn giàu nhịp điệu . Điệp ngữ “ tôi muốn ” được nhắc lại hai lần cùng với đó là động từ mạnh” tắt , buộc ” đã thể hiện rõ khát vọng của nhà thơ . Phải là người yêu thiên nhiên , yêu tất cả những điều đơn sơ mà bình dị thì mới có thể đằm mình vào sắc vàng của nắng , hương sắc ngọt ngào và ý vị cho đời . Đó là khát vọng chiếm đoạt quyền năng của tạo hóa để buộc hương hoa thắm tươi mãi bên đời , bên người .Ngông cuồng hơn là Xuân Diệu muốn vũ trụ ngừng quay , thời gian ngừng trôi để thi nhân không ngừng tận hưởng những phút giây tuổi trẻ của đời mình bởi vì đơn giản tuổi trẻ chẳng chờ ai . Cứ nhẹ nhàng nhưng lại mãnh liệt , cứ phiêu đến si mê , ngây ngất trước bức tranh rực xuân tình , xuân sắc với cuộc sống ngọt ngào dậy men tình của con người . Đó là cuộc sống trần gian quanh ta với những điều đáng yêu đến vô cùng mà con người ta vội vàng bước qua trong sự vô tình còn tác giả thì không , ông thả hồn mình trang trải khắp muôn nơi gieo rắc lên những trái ngọt hoa thơm vào lòng độc giả những điều tưởng như biết nhưng rồi hóa hư không . Ông ngông cuồng nhưng cái ngông của vạn sự đẹp đẽ trên đời .

Nếu như thời ấy Chế Lan Viên than khóc cho một đế chế “ điêu tàn ” trong quá khứ 
, còn với cuộc đời thực tại ông chỉ thấy toàn là sự khổ đau :
“Tôi có chờ đâu có đợi đâu 
Đem xuân chi đến gợi thêm sầu
Với tôi tất cả như vô nghĩa
Tất cả không ngoài nỗi khổ đau ”
Còn Vũ Đình Liên nuối tiếc cái đẹp xưa , những vàng son của một thời quá vãng thì bằng cảm quan thẩm mĩ tích cực và độc đáo của Xuân Diệu luôn tìm thấy cái đẹp và hạnh phúc ngay giữa cuộc đời trần thế. Trước cuộc đời , thơ Xuân Diệu luôn là “một nguồn sống rạo rực chưa từng thấy ở chốn nước non lặng lẽ này ”. Viết về cuộc đời về sự sống, thơ ông thường có những xúc cảm rất đặc biệt . Sự vồ vập , sung sướng trước một thế giới tươi non, đầy mật ngọt hoa thơm nhiều tình ái, ánh sáng và âm nhạc… tất cả đều cuốn hút , say mê.

Với tâm hồn khát sống , khát yêu ,tận hiến ,tận hưởng Xuân Diệu đã khám phá ra vẻ đẹp xuân tươi phơi phới, đầy tình tứ :
“ Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì 
Này đây lá của cành tơ phơ phất 
Của yến anh này đây khúc tình si
Và này đây ánh sáng chớp hành mi
Mỗi buổi sớm thần vu hằng gõ cửa 
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần ”
Đó là một bức tranh thiên nhiên mùa xuân bằng một hồn thơ có “ Cặp mắt non xanh biếc rờn ”. Cảnh vật đang vào độ thanh tân , diễm lệ .Cảnh vật hiện lên đều có đoi có cặp : “ Ong bướm – tuần tháng mật ” , “ Hoa đồng nội xanh rì ” , “ lá cành tơ ” , “ yến anh – khúc tình si ” . “ Này , đây ” là những từ có chức năng định vị một không gian gần , chỉ một địa điểm , điều hiển hiện ngay trước mắt chúng ta. Hai từ ấy lại được Xuân Diệu kết hợp theo lối song trùng khiến cho yếu tố đứng sau nó được nhấn mạnh thêm . Bằng phương thức đảo ngữ và lặp đi lặp lại trong dòng thơ tạo thành một điệp khúc xôn xao , náo nức trong tâm hồn nhà thơ . Màu hoa trở nên ngát hương , ong bướm tình tứ ngọt ngào , cây cối đâm chồi nảy lộc . Điểm vào cảnh ấy là tiếng chim yến anh là say đắm lòng người .Có những khi khát khao của tác giả lại càng trở nên cháy bỏng , tác giả muốn được như thế và hơn thế :
“ Tôi kẻ đưa răng bấu mặt trời
Kẻ đựng trái tim trìu máu đất 
Hai tay chín móng bám vào đời ”
Xuân Diệu đã kết lại bức tranh mùa xuân bằng câu thơi đầy sức gợi tình : “ Tháng giêng ngon như một cặp môi gần ” rất “ ngon ”, “ ngọt ” của những cặp đô vào lễ tình nhân . Bởi thế mà có lẽ mùa xuân là là đẹp nhất trong năm , tuổi trẻ là tuổi đẹp nhất đời người . Ở đây trong sự so sánh giữa thiên và con người , tác giả đã mang đến cho độc giả một quan niệm nghệ thuật về con người rất mới mẻ : “ con người là vẻ đẹp chuẩn mực của xã hội , tinh khôi và tràn đầy nhựa sống ”.


Tâm trạng nuối tiếc thời gian và cuộc đời của một nhà thơ vốn khao khát sống , sống mãnh liệt hết mình.

Trân trọng quan niệm nhân sinh ,tích cực cảm xúc chân thành của một tâm hồn nghệ sĩ.
Hãy trân trọng tuổi trẻ - cái tuổi mà con người ta đủ sức để có thể gánh vác cuộc đời .
-------------------

Chúc bạn học tốt