“Tre xanh xanh tự bao giờ

Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh”

Đó là những câu thơ hay nói về một loài cây vô cùng gần gũi, thân thuộc với cuộc sống của người dân đất Việt-cây tre. Tre xanh đã trải qua hàng nghìn đời, không ai biết cây tre có từ bao giờ, chỉ biết rằng khi ta sinh ra và lớn lên, tre đã tồn tại, gắn bó với đời sống hàng ngày và trở thành biểu tượng của khí chất ngay thẳng. Hãy cùng tìm hiểu bài thuyết minh về cây tre để biết rõ hơn về loài cây này nhé.

Tre là một loài cây thuộc nhóm thực vật thân gỗ, thân cây mọc thẳng, có nhiều đốt, vươn lên cao và thường sống thành từng bụi. Tre rất dễ sống, có thể sống trong điều kiện đất đai khô cằn, không mất công chăm sóc như nhiều loài cây khác. Tre thường sống được trong khoảng từ 13-15 năm tuổi.

Về hình dáng, tre có đầy đủ các bộ phận như rễ tre, thân tre, cành tre, lá tre. Rễ tre thường mọc thành chùm và cắm sâu vào lòng đất, có một phần rễ tre nổi trên mặt đất, bao bọc lấy thân cây. Thân cây to thẳng, có chiều dài khoảng 5 mét đối với những cây trưởng thành, được hợp thành bởi nhiều đốt tre. Đốt tre thường được phân cách với nhau bằng mắt tre, phần bên trong của mỗi đốt thường rỗng.

Lá tre là cơ quan quang hợp của cây tre, phần lá tre không có lông tơ, thường được cấu tạo bởi hai phần bẹ lá và phiến lá. Phần bẹ lá dài, có hình lòng máng, gắn chặt vào cành từ phần cuống lá, ngoài ra còn có tai lá, và lưỡi lá thường khá sắc.

Hoa tre cũng là một trong những bộ phận của cây tre nhưng thường rất hiếm nở. Hiện tượng hoa tre nở có thể được xem là một hiện tượng độc đáo và phải là người may mắn mới có thể thấy được. Hoa tre có dạng bông màu vàng nhạt, nhị hoa bao lấy phấn hoa, khi tàn sẽ hình thành quả nhỏ bằng hạt thóc, có thể phát tán để mọc thành cây non.

Về giá trị vật chất, tre có thể được sử dụng trong xây dựng. Người xưa vẫn thường ngâm thân tre trong nước, ủ khoảng vài tháng rồi sử dụng để làm kèo mái nhà rất chắc chắn.

Trong nông nghiệp, tre được sử dụng để làm cán cào, cán cuốc rất chắc chắn. Tre được sử dụng làm chiếu, chõng, chạn bát, muôi múc, gáo, gầu, ống đựng. Mọi vật dụng trong gia đình ở làng quê Việt Nam thời xa xưa dường như đều có sự xuất hiện của vật dụng làm từ tre.

Cây tre còn được sử dụng để làm vũ khí chiến đấu như giáo mác, gậy gộc, cung tên trong thời chiến. Bên cạnh đó, thân tre cũng được sử dụng để làm đồ mỹ nghệ, đan lát. Nhiều sản phẩm có giá trị kinh tế cao như giỏ hoa, lọ hoa, sọt đựng, nia, mẹt.

Lá tre cũng có nhiều công dụng như tạo bóng râm cho người nông dân nghỉ ngơi sau những buổi làm việc đồng áng mệt nhọc. Khi lá tre khô và rụng xuống còn được sử dụng làm chất đốt.

Măng được sử dụng làm thức ăn, có rất nhiều món ăn ngon được chế biến từ nguyên liệu này. Đây cũng là món ăn được ưa thích và phổ biến trong bữa ăn hàng ngày của người Việt. Không những thế, mà măng còn là món ăn của bộ đội ta trong thời kỳ kháng chiến. Trong nhiều bài thơ, hình ảnh măng đã xuất hiện một cách hết sức tự nhiên, như trong thơ Bác:

“Sáng ra bờ suối tối vào hang

Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng”

Hay trong “Việt Bắc” của Tố Hữu, hình ảnh những cô em gái hái măng đã trở thành một hình ảnh vô cùng quen thuộc. Thậm chí trong thơ cổ, món ăn dân giã này còn thường xuyên được nhắc tới “Thu ăn măng trúc đông ăn giá/Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao” (Nhàn_Nguyễn Bỉnh Khiêm)

Đối với trẻ thơ, hình ảnh cây tre cũng gắn bó với những kỉ niệm tươi đẹp không thể nào quên, những hôm vui chơi dưới gốc tre những trưa hè, lấy lá tre làm đồ chơi, lấy cành tre vót thành cần câu cá, lấy đốt tre làm ống đựng, làm nhiều thứ đồ chơi dân giã khác. 

Tre còn là một loài cây dễ sống, dễ mọc, chính bởi vậy mà trong bài thơ “Tre Việt Nam”, nhà thơ Nguyễn Duy đã miêu tả:

“Thân gầy guộc lá mong manh

Mà sao nên lũy nên thành em ơi

Ở đâu tre cũng xanh tươi

Cho dù đất sỏi đá vôi bạc màu

Có gì đâu có gì đâu, mỡ màu ít chắt dồn lâu hóa nhiều

Rễ siêng không ngại đất nghèo

Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù

Vươn mình trong gió tre đu

Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành”

Cây tre không chỉ mang lại những giá trị về kinh tế, giá trị vật chất mà còn gắn bó với đời sống tinh thần của người dân Việt. Hình ảnh cây tre trở thành biểu tượng của đức tính trung thành, kiên cường bất khuất và sức sống mãnh liệt. Tinh thần bất khuất ấy cũng được thể hiện thành công trong những vần thơ:

“Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh

Tre kia không ngại khuất mình bóng râm

Bão bùng thân bọc lấy thân

Tay vin tay níu tre gần nhau thêm”

hay:

“nòi tre đâu chịu mọc cong

Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”

hay trong bài thơ “Viếng Lăng Bác” khi nhìn thấy những hàng tre xanh xanh thẳng hàng trước lăng, nhà thơ đã liên tưởng ngay đến hình ảnh cây tre kiên cường, trong mọi hoàn cảnh vẫn đứng thẳng hàng:

“Ôi hàng tre xanh xanh Việt Nam

Bão tố mưa giông vẫn thẳng hàng”

(Viếng Lăng Bác_Viễn Phương)

Hình ảnh những thân tre đùm bọc lấy nhau, đứng thành hàng lũy còn là biểu tượng cho tình thần đùm bọc, lá lành đùm lá rách của người con đất Việt:

“Thương nhau tre chẳng ở riêng

Lũy thành từ đó mà nên hỡi người”

Tinh thần ấy còn được thể hiện qua những vần thơ:

“Lưng trần phơi nắng phơi sương

Có manh áo cộc tre nhường cho con”

Giá trị tinh thần của loài cây này còn được thể hiện một cách sâu sắc trong văn hóa dân gian của dân tộc ta. Trong những câu chuyện cổ tích tre trở thành vũ khí đánh giặc, lũy thành tre dường như là một bức tường thành kiên cố chống lại quân thù, đẩy lùi giặc xâm lược.

Nhiều hoạt động sinh hoạt của người dân Việt thường diễn ra dưới gốc tre, chính vì lẽ đó mà tre đã trở thành một loài cây biểu tượng, không thể thiếu khi nhắc đến làng quê Việt Nam.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, tre vẫn mãi là một loài cây được ưa chuộng, là một loài cây gắn bó thân thiết với làng quê Việt. Những bức họa hình cây tre tĩnh lặng, cứ thế đi vào tâm hồn ta, mang đến cho mỗi người cảm giác bình yên khó tả.

Như vậy, qua bài thuyết minh về cây tre này, chắc chắn các bạn đã hiểu hơn về loài cây này, đặc điểm hình dạng, công dụng cũng như ý nghĩa to lớn của nó. Cây tre sẽ mãi gắn với hình ảnh làng quê Việt Nam, là biểu tượng cho tinh thần bất khuất, kiên cường, của tâm hồn cao quý.

Có lẽ đối với mỗi người Việt Nam, cây tre đã trở thành một phần của cuộc sống. Đặc biệt với mỗi con người ra đi từ làng quê thì hình ảnh những luỹ tre xanh đã ăn sâu vào tiềm thức, do vậy dù có đi đâu đến nơi đâu họ cũng đều nhớ về luỹ tre xanh như nhớ về kỉ niệm gắn bó, thân thương nhất. Và đó chính là niềm tự hào của họ hàng nhà tre chúng tôi.

Sự gắn bó, gần gũi của họ hàng nhà tre chúng tôi được thể hiện ở chỗ đi bất cứ nơi đâu, đồng bằng hay miền núi thì bạn cũng đều thấy chúng tôi nghiêng mình trên những con đường hay trong những cánh rừng bát ngát. Họ nhà tre chúng tôi rất đông đúc, nào là: Tre Đồng Nai, nứa, mai, vầu Việt Bắc, trúc Lam Sơn, tre ngút ngàn rừng cả Điện Biên, rồi dang, rồi hóp và cả luỹ tre thân thuộc đầu làng...

Khác với các loài cây khác, từ khi mới bắt đầu sinh ra, chúng tôi đã thể hiện sự ngay thẳng, điều đó các bạn có thể thấy ngay khi nhìn những mầm tre mọc thẳng tắp và dù trong bất cứ môi trường nào chúng tôi cũng vẫn vươn lên để sống mạnh mẽ và xanh tốt. Thân tôi gầy guộc hình ống rỗng bên trong,màu xanh lục, đậm dần xuống gốc. Tôi bền bỉ hiên ngang chẳng dễ gì bị ngã dưới các anh mưa chị gió. Vả lại trên thân tôi có rất nhiều rất nhiều gai nhọn như những chiếc kim giúp tôi tự vệ ,bảo vệ cuộc sống của mình trước những bàn tay ác quỷ dám chặt phá tôi một cách vô lí. Lá của tôi mỏng manh một màu xanh non mơn mởn với những hình gân song song trên lá như những chiếc thuyền nan rung rinh theo những cơn gió thoảng. Rễ tôi thuộc loại rễ chùm, gầy guộc và cằn cỗi nhưng bám rất chắc chắn vào đất giúp giữ mình không bị đổ trước những cơn gió dữ.

Vào những ngày khô hạn nóng nực vô cùng. Cả nhà chúng tôi đung đưa theo gió, dang những cành tre che mát cho đàn con - những đàn con thân yêu. Đến thời kì mưa gió bão bùng,chúng tôi kết thành lũy dày kiên cố ra sức chống gió cản mưa. Chính nhờ đặc điểm này mà chúng tôi sống được ở nhiều vùng khí hậu khác nhau, ở những nơi gần nước hay những nơi xa nước. Vì thế mà câu thơ này ra đời:

"Ở đâu tre cũng xanh tươi
Cho dù đất sỏi đá vôi bạc màu"...

Trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc, chúng tôi luôn cùng con người đấu tranh cho độc lập, tự do. Chẳng thế mà từ lâu, người Việt đã ví chúng tôi với phẩm chất quật khởi của dân tộc ngàn đời.Những ngày đất nước Việt Nam còn sơ khai, chúng tôi đã giúp ông Gióng diệt lũ giặc Ân bạo tàn, đem lại hạnh phúc cho muôn dân. Rồi trong cuộc chiến chống quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, chính chúng tôi đã dìm chết bao tàu chiến của địch khiến cho chúng khiếp sợ phải thua cuộc. Thuở đất nước còn chưa có vũ khí hiện đại như bây giờ, chúng tôi là vũ khí mạnh nhất được dùng để tiêu diệt quân thù. Và trong hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mĩ, chúng tôi cũng tích cực tham gia kháng chiến bằng cách góp một phần bé nhỏ cơ thể mình để làm ra những cây chông nhọn hoắt sẵn sàng tiêu diệt kẻ thù. Bởi vững vàng trong chiến đấu mà họ mà tre tôi đã được phong danh hiệu anh hùng bất khuất.

Không chỉ trong đánh giặc giữ nước, loài tre nhà chúng tôi còn rất có ích trong cuộc sống hàng ngày. Mỗi khi về thăm một thôn xóm, một bản làng nào bạn cũng sẽ thấy vòng tay của chúng tôi dang rộng, ôm trọn và toả bóng mát cho cho cả dân làng. Trong vòng tay của chúng tôi, những ngôi nhà trở nên mát mẻ, những chú trâu mới có bóng râm để nhởn nhơ gặm cỏ. Những trưa hè, chúng tôi thật hạnh phúc khi được ngắm những khuôn mặt trẻ thơ say nồng giấc ngủ trong tiếng võng kẽo kẹt dưới khóm tre. Hơn thế chúng tôi còn là những vật liệu để bà con dựng nhà, những ngôi nhà được làm từ tre rất mát mẻ và sạch sẽ.

Dưới bóng chúng tôi là cả một nền văn hoá lâu đời đang từng ngày được nâng niu và gìn giữ. Trong đời sống sinh hoạt, chúng tôi còn làm ra những đồ dùng thân thuộc với mỗi người: đó là đôi đũa, là chiếc chõng tre, chiếc giường tre. Đối với mỗi gia đình nông dân, tre tôi là người bạn vô cùng thân thiết. Ngoài ra cây danh, nứa, một trong những họ nhà trẻ còn giúp con người chẻ lạt buộc nhà, nứa giúp cắm sào làm giàn cho bầu bí leo quấn quýt vào nhau. Tre còn gắn với tuổi già, cho họ chiếc ống điếu hút thuốc làm vui.

Đối với trẻ con ở miền thôn quê thì tre còn có thể làm nên những trò chơi thú vị, bổ ích. Dưới những bãi đất rộng, được chúng tôi che hết ánh nắng oi ả của mùa hè, các bạn tha hồ chơi đùa thoả thích. Các bạn nữ còn trò gì thú vị hơn ngồi đánh chuyền với những que chắt bằng tre. Còn các bạn nam lại chạy nhảy reo hò theo tiếng sáo vi vút trên chiếc diều cũng được làm ra từ tre. Những cánh diều đó sẽ đem ước mơ của các bạn về nơi xa.

Tre chúng tôi còn làm nên những tiếng nhạc réo rắt từ những cây sáo tre, sáo trúc, làm vơi đi bao nỗi vất vả nhọc nhằn của người nông dân chân lấm tay bùn.

Ngày nay loài tre của chúng tôi còn vươn xa hơn nữa. Có một giáo sư là Việt Kiều sống ở Pháp đã đưa anh em chúng tôi sang trồng thử trên đất Pháp. Thế mà ở xứ lạ, chúng tôi vẫn sống vững vàng. Ngày sau, dẫu nước mình có hiện đại hơn, loài tre chúng tôi cũng vẫn sẽ ngay thẳng, thuỷ chung và can đảm để tôn lên những đức tính của người hiền - đức tính Việt Nam.