→ Tóm tắt : So với nhiều thể loại văn học khác, tiểu thuyết ra đời muộn
hơn nhưng nhờ ưu thế vượt bậc của mình, tiểu thuyết đã không
ngừng cách tân để vươn lên dành vị trí chủ lực của nền văn học. Và
nhắc đến tiểu thuyết, không thể không nói đến tiểu thuyết lịch sử một thể loại đã góp một phần không nhỏ vào quá trình cách tân và
hiện đại hóa nền văn học nước nhà.
Trước những biến động của bối cảnh lịch sử xã hội, sự ra đời
các tiểu thuyết lịch sử đầu thế kỉ XX là một tất yếu khách quan.
Thông qua các tác phẩm tiểu thuyết lịch sử của mình, các nhà tiểu
thuyết nhằm khích lệ lòng tự tôn, lòng tự hào dân tộc, nêu cao tinh
thần trách nhiệm của mỗi người đối với vận mệnh nước nhà. Mặt
khác nhằm phản bác lại trào lưu văn học Tàu trong dòng tư duy trở
về dân tộc, chống lại khuynh hướng Tây hóa để rồi từ việc mượn
chuyện đời xưa, chuyện về các tiền nhân mà khơi dậy, nhắc nhở hậu

thế về trách nhiệm của mình trước vận mệnh của dân tộc. Tiểu thuyết
Nguyễn Triệu Luật ra đời không thể nằm ngoài mục đích đó.
Nguyễn Triệu Luật không chỉ là một nhà giáo, nhà báo, nhà
hoạt động cách mạng mà ông còn là một trong những cây bút tiểu
thuyết lịch sử xuất sắc có đóng góp lớn và thành công đối với thể loại
tiểu thuyết lịch sử ở Việt Nam những năm 1930 của thế kỷ XX. Việc

nghiên cứu đề tài Đặc điểm tiểu thuyết lịch sử Nguyễn Triệu Luật sẽ
giúp hiểu hơn những giá trị về nội dung và nghệ thuật mà Nguyễn
Triệu Luật đã thể hiện trong những tác phẩm của mình. Trên cơ sở đó
chúng ta tôi khẳng định những đóng góp của tác giả trong quá trình

vận động và phát triển của thể loại tiểu thuyết lịch sử Việt Nam trong
lịch sử văn học dân tộc nói chung, trong giai đoạn văn học từ đầu thế
kỉ XX đến cách mạng tháng Tám năm 1945 nói riêng.
Trong sách giáo khoa THCS, THPT hiện nay, các nhà biên soạn
sách đưa vào chương trình giảng dạy một số bài, đoạn trích như:

2

Hoàng Lê nhất thống chí trích hồi 14 trong tiểu thuyết lịch sử Hoàng
Lê nhất thống chí, Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, Thái sư
Trần Thủ Độ trích trong Đại Việt sử kí toàn thư nhằm giáo dục thế hệ

trẻ lòng yêu nước, tinh thần bảo vệ độc lập dân tộc thông qua những
tấm gương của những vị anh hùng. Việc tìm hiểu về tiểu thuyết lịch sử
Nguyễn Triệu Luật sẽ cung cấp cho giáo viên, học sinh những tài liệu
tham khảo bổ ích đồng thời nuôi dưỡng nơi thế hệ trẻ lòng khát khao
tìm hiểu lịch sử dân tộc và cả ý thức, tình yêu đối với đất nước.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
2.1. Những công trình nghiên cứu về tiểu thuyết lịch sử
Qua các công trình nghiên cứu cũng như các bài phát biểu trênbáo ta có thể thấy rằng, các tác giả đều xoay quanh khái niệm tiểu
thuyết lịch sử, vấn đề viết tiểu thuyết lịch sử, mối quan hệ giữa tính
hư cấu nghệ thuật và tính chân thực lịch sử. Về cơ bản, các tác giả
đều thống nhất tiểu thuyết lịch sử phải đảm bảo hai yếu tố là tiểu
thuyết và lịch sử. Mức độ đậm nhạt giữa hai yếu tố này còn tuỳ thuộc
vào bút pháp mà mỗi nhà văn lựa chọn khi sáng tác.
2.2 Những công trình nghiên cứu về tác giả Nguyễn Triệu
Luật và tiểu thuyết lịch sử Nguyễn Triệu Luật
Có thể nói giai đoạn trước năm 1975, những công trình nghiên
cứu về tác giả Nguyễn Triệu Luật và tiểu thuyết lịch sử Nguyễn
Triệu Luật không nhiều.
Trước tiên, có thể kể đến công trình nghiên cứu của Vũ Ngọc
Phan trong Nhà văn hiện đại. Ở mục tác giả Nguyễn Triệu Luật, Vũ
Ngọc Phan xếp các tác phẩm của Nguyễn Triệu Luật gồm: Bà Chúa
Chè, Loạn kiêu binh, Chúa Trịnh Khải, Ngược đường Trường Thi là
những tác phẩm viết theo thể kí sự lịch sử, còn Rắn báo oán viết theo
thể lịch sử tiểu thuyết. Cũng trong mục này tác giả cũng đã trích lời
giới thiệu của Lan Khai về quyển Bà Chúa Chè: “ông Luật riêng chú
trọng về sự thực” [26, tr. 488]. Trúc Khê đã có phản hồi bài viết của
Vũ Ngọc Phan bằng bài Bà Chúa Chè có phải là cuốn lịch sử kí sự

3 không? Trúc Khê đã luận giải như thế nào là quyển lịch sử kí sự và
sau đó ông đã chỉ ra tính chất tiểu thuyết trong Bà Chúa Chè.
Trong những năm gần đây, vấn đề Nguyễn Triệu Luật đã được
giới nghiên cứu, phê bình quan tâm, chú ý nhiều hơn. Tác giả Hoài
Anh trong cuốn Chân dung Văn học đã có bài viết Nguyễn Triệu
Luật với những cố gắng đi vào tiểu thuyết lịch sử. Tác giả đã chỉ ra
những chỗ chưa thỏa đáng của Vũ Ngọc Phan khi cho rằng các tiểu
thuyết của Nguyễn Triệu Luật đều là những sách viết theo thể kí sự.
Trong bài viết Tiểu thuyết lịch sử Nguyễn Triệu Luật - tinh
thần nhân bản dồi dào, tác giả chỉ ra điểm dễ nhận thấy là một “tinh
thần nhân bản dồi dào” của ngòi bút Nguyễn Triệu Luật.
Ngày 23/08/2012, nhân kỉ niệm 110 năm ngày sinh Nguyễn
Triệu Luật, Hội Nhà văn Việt Nam cũng đã tổ chức hội thảo Nguyễn
Triệu Luật - Con người và tác phẩm. Nhờ những lời kể, lời nhận xét,
đánh giá đã hé mở thêm nhiều chi tiết về cá tính, phẩm chất, đời sống
cá nhân, quá trình hoạt động cách mạng, những yếu tố ảnh hưởng sâu
sắc góp phần dẫn đến sự thành công của cây bút Nguyễn Triệu Luật.
Trong bài viết Nguyễn Tuân bình luận về Nguyễn Triệu Luật
tác giả Hữu Ngọc cho rằng, Nguyễn Triệu Luật viết tiểu thuyết lịch
sử để khơi mạch lòng yêu nước, bảo vệ những giá trị nhân văn của
cha ông.
Với tác giả Mai Thục trong bài Nghệ thuật tiểu thuyết lịch sử
của Nguyễn Triệu Luật tác giả đã chỉ ra điểm mới trong tư duy nghệ
thuật và những nét đặc sắc trong nghệ thuật tiểu thuyết Nguyễn
Triệu Luật.
Với bài Nguyễn Triệu Luật - cây bút tiểu thuyết lịch sử xuất
sắc của nền tiểu thuyết Việt Nam hiếm có người so sánh của nhà
nghiên cứu Nguyễn Huệ Chi, tác giả bài viết đã chỉ ra điểm thành
công, thu hút độc giả của Nguyễn Triệu Luật là ở “bút pháp mổ xẻ và
hư cấu lịch sử táo bạo, trần trụi và chân thực đến độ người đọc không