* Nguyên nhân:

- Pháp mở rộng vùng chiếm đóng, Yên Thế là mục tiêu bình định.

* Diễn biến: 3 giai đoạn:

- Giai đoạn 1: 1884 - 1892.

Nghĩa quân hoạt động riêng lẻ, thủ lĩnh là Đề Nắm.

- Giai đoạn 2: 1893 - 1908:

Vừa xây dựng vừa chiến đấu, thủ lĩnh là Đề Thám.

Do tương quan lực lượng, nghĩa quân đã hai lần giảng hòa với giặc(Lần 1: 1894, Lần 2: 1897)

- Giai đoạn 3: 1909 - 1913:

Pháp tấn công qui mô lớn, lực lượng nghĩa quân bị tổn thất.

Ngày 10 - 2 - 1913, Đề Thám bị sát hại, phong trào tan rã.

* Ý nghĩa: thể hiện một tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất chống Pháp của giai cấp nông dân, nó cũng góp phần làm chậm quá trình bình định của thực dân Pháp.

Nguyên nhân:

Kinh tế nông nghiệp sa sút, đời sống nông dân đồng bằng Bắc Kì khó khăn, 1 bộ phận phân tán lên Yên Thế.Do Pháp mở rộng bình định lên Yên Thế, nhân dân chịu uất ức nên đứng lên đấu tranh.

Diễn biến: ba giai đoạn

1884-1892:nhiều toán nghĩa quân hoạt động riêng lẻ, chưa có sự chỉ huy thống nhất

1893-1908: Dưới sự chỉ huy thống nhất của Đề Thám, nghĩa quân vừa chiến đấu vừa xây dựng

1909-1913: Pháp tập trung lực lượng tấn công Yên Thế, lực lượng nghĩa quân hao mòn dần.10-2-1013, Đề Thám bị sát hại, phong trào tan rã

Ý nghĩa: Thể hiện tinh thần yêu nước, chống Pháp của giai cấp nông dân, góp phần làm chậm quá trình bình định của Pháp