- Tình huống truyện : Ông Hai là một người nông dân yêu làng, gắn bó với làng . Ông phải đi tản cư xa và ở nơi tản cư ông nghe được tin dữ làng Chợ Dầu theo Tây.

-  Nhận xét : Đây là tình huống tâm lí bất ngờ, gay cấn, căng thẳng, thử thách.

+ Bất ngờ: rất yêu và tự hào về làng mình, ông Hai đột ngột nghe tin làng lập tề.

+ Gay cấn: tin đó được chính những người đi tản cư từ phía Chợ Dầu nói ra.

+ Căng thẳng, cao trào, có ý nghĩa thử thách: đặt nhân vật vào xung đột giằng xé giữa tình yêu làng quê và tinh thần yêu nước, giữa tình cảm cá nhân và trách nhiệm công dân.

- Đánh giá về tình huống : 

+ Tình huống truyện thể hiện rõ qua diễn biến tâm trạng nhân vật , cho thấy tình yêu làng sâu đậm của ông Hai và ý thức đúng đắn của ông Hai về tình yêu làng phải gắn liền với tình yêu nước.

+ Qua đó, Kim Lân muốn biểu dương tinh thần yêu nước, thủy chung, một lòng tin tưởng Cách mạng cũng như vẻ đẹp chất phác, hồn hậu của người nông dân Việt Nam.