Cảm nhận vẻ đẹp độc đáo bức tranh tứ bình Việt Bắc: “Ta về, mình có nhớ ta Ta về

Ÿ Yêu cầu chung:

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kỹ năng về dạng bài nghị luận văn học để tạo lập văn bản. Bài viết phải có bố cục rõ ràng, đầy đủ; văn viết có cảm xúc, thế hiện khả năng phân tích, cảm thụ.

- Diễn đạt trôi chảy, đảm bảo tính liên kết; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.

Ÿ Yêu cầu cụ thể:

Bài làm mẫu:

Nhắc đến Việt Bắc là nhắc đến cội nguồn của cách mạng, nhắc đến mảnh đất trung du nghèo khó mà nặng nghĩa nặng tình – nơi đã in sâu bao kỉ niệm của một thời kì cách mạng gian khổ nhưng hào hùng sôi nổi khiến khi chia xa lòng ta sao khỏi xuyến xao bồi hồi. Và cứ thế sợi nhớ sợi thương đan cài xoắn xuýt như tiếng gọi “Ta – mình” của đôi lứa yêu nhau. Đúng như lời thơ Chế Lan Viên từng viết: “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở/ Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn”. Vâng! Việt Bắc đã hóa tâm hồn dào dạt nghĩa yêu thương trong thơ Tố Hữu với những lời thơ như tiếng nhạc ngân nga với cảnh với người ăm ắp những kỉ niệm ân tình có bao giờ quên được:

“Ta về, mình có nhớ ta

Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.

Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.

Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.

Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình

Rừng thu trăng rọi hòa bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.”

Tố Hữu được xem là “lá cờ đầu” trong phong trào thơ Cách mạng Việt Nam với những tác phẩm lưu mãi với thời gian. Thơ ông viết về chính trị nhưng không khô khan, mà ngược lại, dễ đi sâu vào lòng người bởi tình cảm và giọng văn trữ tình truyền cảm. Việt Bắc được sáng tác trong hoàn cảnh chia ly tiễn biệt giữa quân và dân tại căn cứ địa Việt Bắc sau kháng chiến chống Pháp. Bài thơ được xem như lời tâm tình chan chứa nỗi niềm của Tố Hữu đối với mảnh đất anh hùng này. Đặc biệt người đọc chắc hẳn sẽ không quên bức tranh tứ bình bằng thơ tuyệt đẹp trong Việt Bắc.

Mở đầu đoạn thơ là hai câu thơ giới thiệu nội dung bao quát cảm xúc chung của đoạn thơ:

“Ta về, mình có nhớ ta

Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.”

Câu thơ đầu tiên sử dụng câu hỏi tu từ “mình có nhớ ta”, câu thơ thứ hai là tự trả lời điệp từ “ta” lặp lại bốn lần cùng với âm “a” là âm mở khiến câu thơ mang âm hưởng ngân xa tha thiết nồng nàn. Với Tố Hữu người cán bộ ra đi không chỉ nhớ đến những ngày tháng gian khổ “bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng” mà còn nhớ đến vẻ đẹp đáng yêu của “hoa cùng người”. Ở đây hoa tượng trưng cho vẻ đẹp thiên nhiên Việt Bắc, còn người là con người Việt Bắc với tấm áo chàm nghèo khổ nhưng đậm đà lòng son. Hoa và người quấn quýt với nhau trong vẻ đẹp hài hòa đằm thắm để tạo nên cái nét riêng biệt độc đáo của vùng đất này. Chính điều ấy đã tạo nên cấu trúc đặc sắc cho đoạn thơ. Trong bốn cặp lục bát còn lại câu sáu dành cho nhớ hoa nhớ cảnh câu tám dành cho nhớ người, cảnh và người trong mỗi câu lại có những sắc thái đặc điểm riêng thật hấp dẫn.

Nhắc đến mùa đông ta thường nhớ đến cái lạnh thấu xương da, cái ảm đạm của những ngày mưa phùn gió bấc, cái buồn bã của khí trời u uất. Nhưng đến với Việt Bắc trong thơ Tố Hữu thì thật lạ. Mùa đông bỗng ấm áp lạ thường:

“Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.”

Bức tranh thiên nhiên mùa đông với màu xanh tha thiết, ngút ngàn của núi rừng trùng điệp hiện ra đầu tiên. Giữa cái nền xanh tươi của rừng thẳm nổi bật hình ảnh những bông hoa chuối đỏ tươi, làm cho núi rừng không lạnh lẽo hoang vu mà trở nên ấm áp lạ thường. Những bông hoa chuối ẩn trong sương như những ngọn đuốc. Câu thơ làm ta liên tưởng đến màu đỏ của hoa lựu trong thơ Nguyễn Trãi:

“Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”

Như vậy có thế nói, đặc trưng của mùa đông Việt Bắc so với những nơi khác là sức sống lan tỏa mạnh mẽ, là sự ấm áp, cái “đỏ tươi” của hoa chuối như xóa nhòa đi sự lãnh lẽo cô độc của mùa đông lạnh lẽo của núi rừng, như chất chứa, tiềm ẩn sức sống của đất trời. Con người hiện lên trong vẻ đẹp của chữ “ánh”, “ánh ” chính là điểm sáng, làm nổi bật vẻ đẹp của con người Việt Bắc. Ở đây tác giả không miêu tả gương mặt hay thần thái mà miêu tả ánh sáng phản chiếu nơi lưỡi dao gài ở thắt lưng. Anh nắng mặt trời chiếu xuống làm cho con dao lấp lánh ánh sáng tạo nên hình ảnh con người thật đẹp không thể nào quên, tưởng chừng con người chính là nơi hội tụ của ánh sáng, vừa lung linh vừa rực rỡ. Con người được đặt giữa “đèo cao, nắng ánh”, ở vị trí trung tâm giữa núi rừng Tây Bắc, vượt lên cả không gian với hình ảnh lớn lao, làm chủ thiên nhiên với hình ảnh kỳ vĩ. Hơn thế nữa, con dao sáng lên trong ánh mặt trời, dụng cụ đi rừng ấy hẳn là phải được mài dũa thường xuyên, điều đó không chỉ nói lên độ sắc bóng của con dao mà còn nói lên sự chăm chỉ của người Việt Bắc, đó là vẻ đẹp của con người trong lao động.

Đông qua xuân lại tới. Nhắc đến mùa xuân ta liên tưởng ngay đến sức sống mới của cỏ cây hoa lá của trăm loài đang cựa mình thức dậy sau mùa đông dài. Mùa xuân Việt Bắc cũng vậy:

“Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang”

Nếu mùa xuân ta đã quá quen thuộc với sắc đỏ hoa đào miền Bắc, sắc vàng hoa mai miền Nam, thì đặc trưng mùa xuân Việt Bắc chính là màu trắng tinh khôi của hoa mơ. Mùa đổi và cảnh sắc cũng đổi, màu xanh trầm tĩnh của mùa đông đã nhường chỗ cho nền trắng tinh khiết của hoa mơ rừng. Hai chữ “trắng rừng” khiến cảnh rừng như bừng sáng, nó nói lên sắc xuân đã phủ lấy, trùm lên cả khu rừng rộng lớn. Thêm vào đó, động từ “nở” như sự lan tỏa của sắc trắng, lấn át mọi sắc xanh của lá rừng, đó chính là sức xuân mạnh mẽ, tạo nên một không gian thanh khiết, trữ tình. Đây không phải là lần đầu tiên Tố Hữu viết về màu trắng ấy, năm 1941 Việt Bắc cũng đón bác Hồ trong màu sắc hoa mơ:

“Ôi sáng xuân nay xuân bốn mốt

Trắng rừng biên giới nở hoa mơ

Bác về im lặng con chim hót

Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ”

Mùa xuân càng trở nên tươi tắn hơn nữa bởi sự xuất hiện của hình ảnh con người với hoạt động “chuốt từng sợi giang”. Chuốt là làm bóng, làm mịn, làm sáng lên. Qua động từ ấy thôi ta đã thấy cả một sự tỉ mỉ, cẩn trọng, nâng niu với sản phấm lao động của người Việt Bắc. Nhưng chưa dừng lại ở đó, một chiếc nón đan, phải làm từ cả trăm sợi giang cùng kết bện. Ấy vậy mà “chuốt từng sợi”, có thể nói, ẩn sau một sản phẩm tưởng chừng rất bình dị, lại là cả một sự kỳ công, cầu kỳ của những bàn tay cần mẫn, nghệ sĩ.

Mùa hè đến trong âm thanh rộn rã của tiếng ve, bức tranh Việt Bắc lại sống động hơn bao giờ hết:

“Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình”

Bức tranh thiên nhiên hiện lên đặc trưng trong màu vàng của rừng phách, cụ thế là lá phách, một loại thực vật rất hiếm gặp ở nơi nào khác ngoài Việt Bắc. Nhưng độc đáo của bức tranh mùa hè ở đây, khác với hai mùa trên, đó là sự phối kết hợp của cả màu sắc, chuyển động, và âm thanh. Trong lăng kính nhà thơ, âm vang của tiếng ve làm lá phách đổ vàng. Tưởng chừng chỉ cần tiếng ve ngân lên đã làm tiết trời đột ngột chuyển từ xuân sang hè. Câu thơ có nét tương đồng với ý thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng” của Khương Hữu Dụng. Chỉ với một câu thơ mà gợi lên cả sự vận động của thời gian, của cuộc sống. Con người hiện lên trong vẻ đẹp: đó là từ “một mình” đầy chủ động của cô gái hái măng. Hình ảnh cô gái hái măng một mình toát lên vẻ đẹp của người phụ nữ chịu thương chịu khó. Tiếng gọi thân thương “cô em gái” cho thấy tình cảm gắn bó, gần gũi. Đặc biệt, người em gái đó làm việc một mình nhưng lại không hề cô đơn. Đó là bởi, cô đang lao động, chung tay cùng những anh, chị, em,... đồng bào Việt Bắc góp sức nuôi quân diệt thù. Ai cũng đang lao động, cũng cùng chung mục đích, cùng một tình yêu thương chiến sĩ, sao lại thấy cô đơn, lẻ loi được.

Thu sang, khung cảnh núi rừng chiến khu như được tắm trong ánh trăng xanh huyền ảo lung linh dịu mát:

“Rừng thu trăng rọi hòa bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.”

Không gian bao la tràn ngập ánh trăng, đó là ánh trăng của tự do của hòa bình rọi sáng niềm vui lên từng núi rừng từng bản làng Việt Bắc. Ta cũng từng biết đến mùa thu đầy ánh trăng trong thơ của Bác khi còn ở chiến khu:

“Trăng vào cửa sô đòi thơ

Việc quân đang bận xin chờ hôm sau

Chuông lầu chợt tỉnh giấc thu

Ấy tin thắng trận liên khu báo về”

Ở đây không có tiếng chuông báo thắng trận nhưng lại vang lên tiếng hát. Đó là tiếng hát trong trẻo của đồng bào dân tộc, là tiếng hát nhắc nhở thủy chung ân tình. Đây cũng chính là tiếng hát của Việt Bắc, của núi rừng của tình cảm mười lăm năm gắn bó thiết tha mặn nồng.

Vâng! Bức tranh mùa thu Việt Bắc đã làm hoàn chỉnh bức tranh tuyệt mỹ của núi rừng và khép lại đoạn thơ bằng tiếng hát “ân tình thủy chung” gợi cho người về và cả người đọc những rung động sâu xa của tình yêu quê hương đất nước.

Vẽ lên hình ảnh thiên nhiên – con người Việt Bắc, Tố Hữu đã làm nên một bức tranh lạ mà quen. Cái quen trong bốn mùa thân thuộc ta hay gặp trong thơ ca cổ, nhưng không như thơ cổ, thiên nhiên bốn mùa Việt Bắc hiện lên thật giản dị, đậm đà màu sắc dân tộc. Không những thế, Tố Hữu còn làm nên cái riêng biệt mà chỉ vùng đất Việt Bắc – vùng đất cách mạng mới có. Cùng với thể thơ lục bát, cùng với cách xưng hô mình – ta, đất nước con người Việt Nam cứ thế hiện lên yêu mến, gần gũi vô cùng trong lòng độc giả. Tóm lại, với 10 dòng thơ, Tố Hữu đã hài hòa trong câu lục tả cảnh, câu bát tả người, và sự hài hòa ấy tạo nên một bức tranh tứ bình tuyệt đẹp, đầy màu sắc. Qua đó, Tố Hữu bộc bạch được tình cảm của mình với thiên nhiên núi rừng Việt Bắc và sự thủy chung son sắc với những con người chất phát, hiền hòa nơi đây.

Với những nét phác họa đơn sơ, bình dị, bức tranh tứ bình Việt Bắc được vẽ ra với sự hòa quyện giữa cổ điển và hiện đại, giữa con người và thiên nhiên, tất cả tạo nên một bức tranh tổng hòa về thiên nhiên và cuộc sống. Đoạn thơ chính là một nét độc đáo trong phong cách trữ tình chính trị của Tố Hữu mà khi nhắc đến Việt Bắc, người ta nhớ ngay đến những tâm hồn hồn hậu, giàu nghĩa tình, thủy chung.