Sự phát triển của văn học và nghệ thuật trong các thế kỉ XVIII - XIX:

- Về tư tưởng:

+ Ở Pháp, các nhà tư tưởng như Vôn-te, Mông-te-xki-a, Rút-xô đã kịch liệt phê phán chế độ phong kiến lỗi thời.

+ Ở Đức, Silơ, Gót ca ngợi cuộc đấu tranh vì tự do của nhân dân, giải phóng mọi người khỏi ách áp bức của những kẻ giàu có và quyền thế.

+ Ở Anh, nhà thơ Bai-ran dùng văn trào phúng làm vũ khí chống bọn cầm quyền và phê phán những bất công trong xã hội.

- Về văn học:

+ Chủ nghĩa hiện thực phê phán với các nhà văn tiêu biểu: Ban-dắc ở Pháp. Thác-cơ-rẻ, Đích-ken ở Anh, Gô-gôn, Lép Tôn-xtôi ở Nga...

- Về âm nhạc:

+ Nhiều thiên tài xuất hiện như Mô-da (Áo), Bách và Bét-tô-ven Đức), Sô-panh (Ba Lan), Trai-cốp-xki (Nga)... Các tác phẩm âm nhạc của họ phản ảnh cuộc sống, chứa chan tình nhân ái, ca ngợi cuộc đấu tranh cho tự do.

- Về hội họa:

+ Xuất hiện nhiều danh họa gắn bó với cách mạng và quần chúng.

+ Tiêu biểu ở Pháp là Đa-vít, Đơ-la-croa, nhất là Cuôc-bê "một họa sĩ của dân nghèo". Ở Tây Ban Nha, Gôi-a được ca ngợi vì những tuyệt tác phê phán bọn phong kiến và Giáo hội, đặc biệt là tranh châm biếm.