Mẹ Nguyễn Thị Thứ sinh năm 1904 tại thôn Thanh Quýt, xã Điện Thắng Trung, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Năm 18 tuổi, Mẹ lập gia đình với ông Lê Tự Trị. Năm 20 tuổi, Mẹ sinh con gái đầu lòng là chị Lê Thị Trị (còn gọi là Hai Trị).

Thời gian trôi qua, mẹ có đến 12 người con, gồm 1 con gái và 11 con trai. Cuộc đời mẹ Thứ nuôi con trong những năm tháng lận đận, đói nghèo nhưng theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, mẹ lần lượt động viên 9 người con ra chiến trường. Người con gái lớn cùng Mẹ bám trụ với xóm làng, vừa sản xuất, vừa đào hầm nuôi giấu cán bộ, du kích đánh giặc giữ làng.

Không có nỗi đau nào có thể đong đếm được khi 9 người con trai, 2 cháu ngoại và 1 con rể của Mẹ Thứ tiếp chân nhau ra trận rồi lần lượt hy sinh trong hai cuộc kháng chiến khốc liệt của dân tộc.

Mất mát đầu tiên, ngày 18/6/1948, người con trai thứ hai của Mẹ, chiến sĩ giao liên Lê Tự Xuyến bị giặc Pháp bắn ngay tại đầu làng khi đang làm nhiệm vụ. Nước mắt chưa vơi thì tin dữ lại đến, ngày 5/10/1948, người con trai Lê Tự Hàn Anh hy sinh khi làm nhiệm vụ tải thương, 10 ngày sau nữa, người con Lê Tự Hàn Em ngã xuống trong một trận chống càn. Chỉ trong 4 tháng, mẹ mất ba người con. Con trai Lê Tự Lem vừa tròn 20 tuổi, tham gia bộ đội huyện, đã hy sinh trong lúc chiến đấu với giặc vào đầu tháng 4/1954.

Nấm mồ này cỏ chưa kịp lên xanh, mẹ lại phải đắp thêm nấm mộ khác. Mỗi lần nghe tin một người con hi sinh, Mẹ cắn răng khóc thầm. Ðau thương không làm Mẹ gục ngã, Mẹ tiếp tục động viên những người con khác khác lên đường. Các anh rời nhà ra đi, nhiều đêm dài sau đó mẹ trằn trọc, thức trắng âu lo.

Ở hậu phương, từ chống thực dân Pháp qua đánh đế quốc Mỹ, trong khu vườn của Mẹ luôn có 5 căn hầm bí mật dưới bụi tre, gốc mít, nơi Mẹ và con gái đầu Lê Thị Trị nuôi giấu hàng nghìn lượt cán bộ, bộ đội, du kích. Bao đêm dài, Mẹ thao thức canh chừng nhiều cuộc họp quan trọng của cán bộ, chiến sĩ ngay dưới những căn hầm bí mật trong khu vườn nhà. Trên miệng hầm, Mẹ trồng thật nhiều cỏ, vừa để ngụy trang, vừa cho bò ăn. Lúc không có địch, hai mẹ con mở hé cửa hầm cho người ở dưới dễ thở, hễ có động lại giả vờ ra dắt bò, cắt cỏ để chỉnh sửa, ngụy trang lại miệng hầm.

Tháng 9/1966, con trai Mẹ là anh Lê Tự Nự hy sinh. Năm 1972, Mẹ lại khóc tiễn đưa hai con là Lê Tự Mười và Lê Tự Trịnh. Năm 1974, đến người con Lê Tự Thịnh, Ðại đội trưởng bộ đội ở Duy Xuyên ngã xuống trong một trận công đồn. Chưa hết, người con trai cả của Mẹ, Lê Tự Chuyển, chiến sĩ biệt động Sài Gòn hy sinh vào đúng 9 giờ sáng ngày 30/4/1975, ngay trên cầu Rạch Chiếc ở cửa ngõ vào Thành phố, chỉ trước vài giờ khúc khải hoàn ca chiến thắng vang dậy, non sông thu về một mối.

Ba mươi năm kháng chiến trường kỳ, bao đau thương mất mát tới tấp dội đến gia đình mẹ với “chín đứa con ra đi không một đứa trở về”.

Không những thế, người con rể Ngô Tường tham gia cách mạng từ thời chống Pháp, bị bắt năm 1956. Tuy bị tra tấn dã man nhưng ông không khai báo nửa lời. Bị đánh đập đến kiệt sức, thi thể ông được chôn tại bãi cát Cẩm Hà (Hội An).

Cháu ngoại của Mẹ là Ngô Thị Cúc và Ngô Thị Điểu gia nhập lực lượng cách mạng từ rất sớm. Năm 1973, chị Ngô Thị Cúc hy sinh trong một chuyến công tác vào vùng địch hậu. Tháng 8/ 1970, chị Ngô Thị Điểu bị lính Mỹ đưa lên máy bay ra tàu thủy để tra hỏi, nhưng chưa tra hỏi được gì thì chị đã qua đời.

Ngày 17/12/1994, Mẹ Nguyễn Thị Thứ đã được Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Quốc hội Việt Nam trao tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Ngày 27/07/2009, tỉnh Quảng Nam đã khởi công xây dựng Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng tại Núi Cấm, thuộc thôn Phú Thạnh, xã Tam Phú, TP Tam Kỳ - Quảng Nam lấy nguyên mẫu hình tượng của Mẹ Nguyễn Thị Thứ. Từ tháng 12/2011, tại thị trấn Vĩnh Điện, huyện Điện Bàn có con đường mang tên Mẹ Thứ.

Mẹ Nguyễn Thị Thứ đã qua đời hồi 1 giờ 40 phút ngày 10/12/2010, thượng thọ 106 tuổi. Mẹ được an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Điện Bàn.

Người Mẹ Việt Nam anh hùng huyền thoại tuy không còn trên cõi đời này nhưng tên tuổi Mẹ mãi mãi ngời sáng trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

13 bà mẹ Việt Nam anh hùng vừa được công nhận gồm: Hà Thị Vỹ (xã Bình Hòa, huyện Vĩnh Cửu); Nguyễn Thị Ba, Nguyễn Thị Năm (xã Đại Phước), Hồ Thị Hai, Huỳnh Thị Xẻo (xã Hiệp Phước), Lê Thị Bầy, Lê Thị Hai (xã Phước An, huyện Nhơn Trạch); Huỳnh Thị Hoa (xã Bắc Sơn, huyện Trảng Bom); Nguyễn Thị Bồng (xã Phú Ngọc, huyện Định Quán); Nguyễn Thị Thảng (phường Bình Đa), Đồng Thị Lem (phường Bửu Long), Nguyễn Thị Chung (xã Tam Phước, TP.Biên Hòa); Nguyễn Thị Thót (xã Suối Tre, TX.Long Khánh).

Qua tiếp xúc với hai mẹ Việt Nam anh Hùng Hồng Thị Mười (92 tuổi) và Phạm Thị Mười (87 tuổi), được nghe kể chuyện, tôi thấy, ngoài sự mất mát về vật chất, nỗi đau lớn nhất vẫn là nỗi đau tinh thần đã dằn xé và đeo bám Mẹ cho đến ngày hôm nay và mãi mãi. Ta không thể nào cảm nhận được nó. Vợ mất chồng, mẹ mất con. Một mình Mẹ đã gánh cả giang sơn to lớn trên đôi vai gầy mà không hề quỵ xuống:

"Chồng chết trận rồi đến lượt con

Mẹ già cặm cụi sống chon von

Tôi nhìn mẹ, tưởng Bà Trưng hiện,

Bà mẹ nghìn năm của nước non."

Trước hoàn cảnh đó, Mẹ chấp nhận làm điểm tựa cho các tiền phương, là bóng mát chở che, là nhựa sống truyền cho chồi non lộc biếc lớn lên. Mẹ đã chiến đấu đến cùng, bằng thể xác lẫn tinh thần.Tôi vô cùng ngưỡng mộ điều đó. Mẹ sống dựa trên câu nói: “Thà mất con còn hơn mất nước”. “Người dơ thì tắm bằng nước, nước dơ phải rửa bằng máu!”. Dù bị bọn Tây hành hạ như thế nào, dù bao giọt máu có tuôn rơi, một mình Mẹ vẫn gánh chịu, một mình ôm nỗi đau, không hé lộ tin mật của đất nước. Nước ta đã trãi qua bao cuộc trường chinh máu lửa, Mẹ vẫn chiến đấu đến sức lực cuối cùng. Ngày đó, các Mẹ đã lập chiến công. Tấm lòng đối với Đảng dù có chết vẫn một lòng son sắt. Sống dưới ách đô hộ của kẻ thù, Người vẫn hiên ngang như cây tùng, cây đước, như ngọn hải đăng cố gắng chống chọi với sóng biển mịt mù. Và đó là hành trang người chiến sĩ luôn mang bên mình.