Câu 1 (trang 49 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

Sưu tầm một số bài ca dao mượn hình ảnh con cò diễn tả cuộc đời, thân phận :

- Cái cò lặn lội bờ sông

Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non

Nàng về nuôi cái cùng con

Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng

- Con cò mà đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao…

Câu 2 (trang 49 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Cách diễn tả cuộc đời lận đận, vất vả của con cò :

+ Từ láy “lận đận” và thành ngữ “lên thác xuống ghềnh” tăng sức biểu cảm.

+ Đối lập : nước non >

+ Câu hỏi tu từ: Cho ao kia cạn, cho gầy cò con? - lời than, câu hỏi không lời đáp.

- Ngoài nội dung than thân, bài ca này còn là lời tố cáo xã hội phong kiến bất công, là nỗi bất bình phản kháng của kẻ bị áp bức.

Câu 3 (trang 49 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

- “Thương thay” : tiếng than biểu hiện sự đồng cảm, thương xót.

- Ý nghĩa của sự lặp lại : cuộc đời con vật nhỏ bé nào cũng đáng thương, tô đậm nỗi thương cảm, xót xa, đặc biệt kết nối và mở ra những nỗi thương khác.

Câu 4 (trang 49 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Thương con tằm : thân phận bị bòn rút sức lực.

- Thương lũ kiến li ti : những người lao động làm việc suốt đời mà vẫn túng thiếu.

- Thương hạc : cuộc đời phiêu bạt, khốn khó, không có tương lai.

- Thương con cuốc : thấp cổ bé họng, không được thương xót.

⇒ những nỗi thương thân phận bé nhỏ, bị ức hiếp trong xã hội.

Câu 5* (trang 49 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1): Sưu tầm :

- Thân em như hạt mưa sa

Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày

- Thân em như hạt mưa rào

Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa

- Thân em như miếng cau khô

Kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày

- Thân em như giếng giữa đàng

Người khôn rửa mặt, người phàn rửa chân.

- Các bài ca dao trên nói về thân phận bấp bênh, vấp vả của người phụ nữ xưa.

- Nghệ thuật : Cấu trúc “Thân em…” so sánh với những hình ảnh trôi nổi, vô định gợi lên hình ảnh, thân phận người phụ nữ.

Câu 6 (trang 49 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

Hình ảnh so sánh “trái bần trôi” – loại quả vừa chua vừa chát đã bị rụng lại bị “gió dập sóng dồi”. Qua đây có thể thấy cuộc đời người phụ nữ thời phong kiến nghèo hèn lắm khổ đau, lại bị vùi dập trôi nổi.